02.08.2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan Vergi Kanunları İle Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) ile Türk vergi sisteminde çeşitli yenilikler getirilmiştir. Yeni düzenleme ile, mal teslimi ve hizmet ifaları için kredi kartı, banka kartı gibi ödeme araçlarıyla yapılan tahsilat işlemlerine yönelik olarak uygulanacak özel usulsüzlük cezaları detaylandırılmaktadır. Bu değişikliklerle birlikte oluşan tereddütlerin giderilmesi adına Gelir İdaresi Başkanlığı (“GİB”) tarafından 06.08.2024 tarihinde kamuoyu duyurusu yayımlanmıştır.

DÜZENLEMENİN AMACI

Bu düzenlemenin temel amacı, vergi mükelleflerinin ödeme sistemlerini kullanarak gerçekleştirdikleri tahsilat işlemlerinin kayıt altına alınmasını sağlamaktır. Türkiye’de kayıt dışı ekonominin büyüklüğü, vergi kaybı ve haksız rekabet gibi sorunlara yol açmaktadır. Bu kapsamda, kredi kartı, banka kartı, ön ödemeli kart, karekod, elektronik cüzdan gibi ödeme araçlarının mükellef olmayanlar veya başka mükelleflerin elektronik sistemleri aracılığıyla kullanılması, işlemlerin kayıtlara tam olarak yansımamasına neden olabilmektedir.

Düzenlemenin amacı, bu tür işlemleri sınırlandırarak, her bir mükellefin kendi adlarına kayıtlı sistemler üzerinden ödeme kabul etmesini zorunlu hale getirmektir. Böylece, her mükellefin yaptığı tahsilatlar doğrudan kendi kayıtlarına geçecek ve bu yolla vergi kayıplarının önüne geçilecektir. Ayrıca, bu düzenleme, haksız rekabetin de önlenmesini hedeflemektedir; çünkü kayıt dışı faaliyet gösteren işletmeler, kayıtlı ve vergisini tam ödeyen işletmelere göre daha avantajlı hale gelebilmektedir.

DÜZENLEMENİN KAPSAMI

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 355. maddesine yeni bir fıkra eklenmiştir. Buna göre, özellikle ödeme sistemlerinin nasıl kullanılacağını ve bu sistemlerin kullanımına ilişkin uyulması gereken kuralları belirlemektedir. Buna göre, mal teslimi ve hizmet ifaları için kredi kartı, banka kartı, ön ödemeli kart, karekod, elektronik cüzdan gibi ödeme araçları kullanılarak yapılan tahsilatların, mükellef olmayanların veya başka mükelleflerin elektronik sistemleri aracılığıyla gerçekleştirilmesi durumunda, bu işlemleri yapanlara ve bu sistemleri kullandıranlara özel usulsüzlük cezası uygulanacaktır.

UYGULAMADA YAŞANAN ZORLUKLAR

Düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle birlikte, uygulamada bazı tereddütler ve belirsizlikler ortaya çıkmıştır. Bu tereddütler, mükellefler arasında kafa karışıklığına yol açmış ve GİB’den açıklama beklenmiştir. Özellikle şu iki hususta önemli belirsizlikler mevcuttur:

  • Bayi-Alt Bayi İlişkisi: Bayilik ilişkisi kapsamında, ana bayinin kendisine tahsis edilen POS cihazını alt bayilere kullandırması durumu nasıl değerlendirilecektir? Bu durumda bir ceza uygulanacak mıdır?
  • Kart Sahibinin Farklı Kişi Olması: Mal veya hizmet alımında ödeme yapan kart sahibinin müşteri ile farklı kişi olması, düzenleme kapsamında cezai bir durum yaratacak mıdır? Örneğin, bir aile bireyinin kredi kartıyla yapılan ödemede, kart sahibi farklı bir kişi ise bu durum cezaya tabi olacak mıdır?
  • GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN AÇIKLAMALARI
  • Bu tereddütler üzerine, GİB 06.08.2024 tarihinde internet sitesinde bir kamuoyu duyurusu yayımlamış ve düzenlemenin nasıl uygulanacağına dair netlik sağlamıştır. GİB’in açıklamalarına göre:
  • Bayi-Alt Bayi İlişkisi: Bayilik ilişkisi çerçevesinde ana bayinin kendisine tahsis edilen POS cihazını alt bayilere kullandırması durumunda, eğer belge düzenleme, hasılat kaydetme ve diğer yasal yükümlülükler tam ve zamanında yerine getiriliyorsa, bu işlemler mevzuata uygun kabul edilecektir. Bu durumda, mükelleflerin ceza ile karşılaşmaması için, belgelerin doğru ve eksiksiz düzenlenmesi ve tüm işlemlerin usulüne uygun şekilde kayıt altına alınması gerekmektedir. Eğer bu yükümlülükler yerine getirilmezse, özel usulsüzlük cezası uygulanabilecektir.
  • Kart Sahibinin Farklı Kişi Olması: Mal teslimi ve hizmet ifası yapılan müşteri ile ödeme yapan kart sahibinin farklı kişiler olması, düzenleme kapsamında cezai bir durum yaratmamaktadır. Bu tür durumlar, düzenleme kapsamındaki cezai yaptırımlar arasında sayılmamaktadır. Dolayısıyla, ödeme işleminin kim tarafından yapıldığının önemi yoktur, ancak işlem kayıtlarının doğruluğu ve belgelerin usulüne uygun olarak düzenlenmesi önemlidir.
  • BAYİLİK SİSTEMİ VE POS CİHAZLARININ KULLANIMI
  • Bayilik sistemi, Türkiye’de ticaretin önemli bir parçasını oluşturur. Bayiler ve alt bayiler arasındaki ticari ilişkiler, genellikle POS cihazlarının paylaşımı ve kullanımı üzerine kuruludur. Yeni düzenleme, bu tür ticari ilişkileri etkileyebilecek niteliktedir. Bayilerin, alt bayilere POS cihazlarını kullandırırken, tüm işlemlerin yasal çerçevede yürütülmesini sağlamak için gerekli önlemleri almaları gerekmektedir. Bu bağlamda, belgelerin düzenlenmesi ve hasılatların doğru şekilde kaydedilmesi, ceza ile karşılaşmamak için kritik öneme sahiptir. GİB’in açıklamalarına göre, bayilik ilişkisi çerçevesinde POS cihazlarını kullandıran mükelleflerin, düzenlemeye tam uyum sağlaması durumunda, herhangi bir cezai yaptırımla karşılaşmayacağı belirtilmiştir. Ancak, bu uyum sağlanmadığı takdirde, hem POS cihazını kullanan hem de bu cihazları kullandıran mükellefler için ciddi cezai yaptırımlar söz konusu olabilecektir.
  •  KREDİ KARTI VE BANKA KARTLARIYLA YAPILAN ÖDEMELER
  • Yeni düzenleme, yalnızca POS cihazlarıyla yapılan ödemeleri değil, aynı zamanda diğer elektronik ödeme yöntemlerini de kapsamaktadır. Kredi kartı, banka kartı, ön ödemeli kart, karekod, elektronik cüzdan gibi ödeme araçlarıyla yapılan tahsilatlar da bu düzenleme kapsamında değerlendirilmiştir. Mükelleflerin, bu tür tahsilatları yürütürken, kendi adlarına kayıtlı sistemleri ve cihazları kullanmaları önemlidir. Aksi takdirde, bu işlemler için de özel usulsüzlük cezası uygulanabilecektir. Ödeme sistemlerinin hızla dijitalleştiği günümüzde, bu tür düzenlemeler, dijital ödeme yöntemlerinin daha şeffaf ve denetlenebilir olmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, mükelleflerin kendi adlarına kayıtlı olmayan sistemleri kullanmaktan kaçınmaları ve yasal düzenlemelere tam uyum sağlamaları gerekmektedir.
  • SONUÇ
  • 02.08.2024 tarihinde Resmi Gazete ’de yayımlanan yeni düzenleme, vergi mükelleflerinin ödeme sistemleri üzerindeki yükümlülüklerini artırmış ve bu alandaki cezai yaptırımları sertleştirmiştir. Bu düzenlemenin amacı, kayıt dışı ekonominin önlenmesi ve vergi gelirlerinin artırılmasıdır. Mükelleflerin, bu düzenlemelere tam uyum sağlamaları, hem olası cezai yaptırımlardan kaçınmak hem de vergi yükümlülüklerini doğru bir şekilde yerine getirmek için hayati öneme sahiptir.
  • Özellikle bayilik sistemi içinde faaliyet gösteren mükelleflerin, POS cihazları ve diğer ödeme sistemlerini kullanırken, belgelerini doğru ve eksiksiz düzenlemeleri, hasılatlarını tam olarak kaydetmeleri ve tüm yasal yükümlülüklerini zamanında yerine getirmeleri gerekmektedir.