Avrupa Birliği, 17 Ekim 2025 tarihinde Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’na (Carbon Border Adjustment Mechanism – “CBAM”) ilişkin değişiklikleri içeren düzenlemeyi (Regulation (EU) 2025/2083) yayımlamıştır.
CBAM, Avrupa Birliği tarafından karbon kaçağı riskini önlemek ve karbon fiyatlandırmasının Birlik dışı üreticiler için de eşit koşullarda uygulanmasını sağlamak amacıyla, 2023 yılında yürürlüğe girmiş olup, şu anda geçiş dönemindedir. Bu dönemde şirketlerden yalnızca veri raporlaması beklenmekte, herhangi bir mali yükümlülük uygulanmamaktadır.
1 Ocak 2026 itibarıyla ise mekanizma tam uygulama aşamasına geçecek ve ithalatçılar, gömülü emisyonlar için CBAM sertifikası satın alma ve beyan yükümlülüklerini fiilen yerine getirmeye başlayacaktır.
Avrupa Konseyi, Kasım 2024’te yaptığı çağrıda, işletmeler açısından idari, düzenleyici ve raporlama yüklerinin azaltılması amacıyla bir “sadeleştirme süreci”nin başlatılması gerektiğini vurgulamıştır.
Bu doğrultuda, Avrupa Komisyonu, geçiş dönemi boyunca elde ettiği raporlar ve paydaşlardan gelen geri bildirimler doğrultusunda; veri raporlama süreçleri, küçük ithalatçılar için yükümlülük eşiği, emisyon hesaplama yöntemleri ve doğrulama sistematiği başta olmak üzere CBAM’ın temel unsurlarında 26 Şubat 2025 tarihinde sunduğu Omnibus I Paketi kapsamında, mevzuatının sadeleştirilmesine yönelik değişiklik teklifini kamuoyuna açıklamıştır.
Söz konusu CBAM’ın sadeleştirilmesine yönelik düzenleme (CBAM Simplification Regulation- Regulation (EU) 2025/2083) üzerinde Avrupa Parlamentosu ile Konsey arasında 18 Haziran’da siyasi uzlaşma sağlanmış; metin 10 Eylül’de Avrupa Parlamentosu ve 29 Eylül’de Avrupa Birliği Konseyi tarafından resmen onaylanmıştır.
Bu kapsamda, sadeleştirmeye yönelik bu düzenleme, Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasını izleyen üçüncü günde, yani 20 Ekim 2025 Pazartesi günü yürürlüğe girecektir.
Başlıca Değişiklik Alanları
- Kütleye Dayalı Eşik Değer
CBAM düzenlemesinin Ek I listesinde yer alan ürünler için daha önce uygulanan her sevkiyat başına 150 Euro tutarındaki değer muafiyeti, yeni düzenleme ile yıllık toplam ithalat miktarına dayalı “tekil kütle eşiği” (single mass-based threshold) sistemiyle değiştirilmiştir.
Bu kapsamda, kütle eşiği 50 ton olarak belirlenmiş olup, demir–çelik, alüminyum, çimento ve gübre sektörlerinde yer alan tüm CBAM kapsamında bulunan ürünler için yıllık toplam ithalat miktarı esas alınacaktır. Sektörel farklılıklar nedeniyle, elektrik ve hidrojen ithalatı bu uygulamanın dışında bırakılmıştır.
Eşik değerin aşılması halinde, ilgili takvim yılı boyunca ithal edilen tüm CBAM kapsamına giren ürünler için CBAM yükümlülüklerine tabi olacak; ithalatçılar söz konusu döneme ilişkin tüm emisyon beyanlarını sunmak ve ilgili sertifikaları teslim etmekle yükümlü olacaktır.
Avrupa Komisyonu, ithal edilen CBAM ürünlerinde yer alan gömülü emisyonların en az %99’unun CBAM kapsamı içinde kalmasını teminen, kütle eşik değerini her yıl gözden geçirmekle görevlendirilmiştir. Komisyon, bu hedefin karşılanmaması durumunda, yetki devrine dayanan tasarruf (delegated act) yoluyla söz konusu eşiği revize etme yetkisine sahiptir.
Eşik değerinde söz konusu olacak değişiklikler, bir sonraki takvim yılı başından itibaren uygulanacaktır.
Avrupa Komisyonu ve üye devletlerin yetkili makamları, tekil kütle eşiğine (single mass-based threshold) uyumu denetleme yetkisine sahiptir.
Bu kapsamda, CBAM Kayıt Sistemi (CBAM Registry) üzerinden, yıllık ithalat miktarı eşiğin %90’ına yaklaşan ithalatçılara ilişkin bilgilerin yer aldığı bir liste paylaşılacaktır. İthalat işlemlerinin yapay biçimde bölünerek eşiğin altında kalınmasına yönelik her türlü düzenleme veya uygulama açıkça yasaklanmış olup idari yaptırımlara tabidir.
Bir ithalatçının, yetkili beyan sahibi statüsüne sahip olmaksızın yıllık kütle eşiğini aşması durumunda, gömülü emisyonların her tonu için 100 Euro tutarındaki standart cezanın üç ila beş katı arasında bir para cezası uygulanacaktır. Ancak, ithalat miktarının eşiği en fazla %10 oranında aşması durumunda, cezanın orantılı biçimde azaltılması mümkün olacaktır.
Belirlenen para cezasının ödenmesi, ilgili ithalatçı açısından söz konusu ithalatlara ilişkin CBAM beyanı sunma ve sertifika teslim etme yükümlülüklerini ortadan kaldıracaktır.
- Yetkili Beyan Sahibi (Authorised CBAM Declarant)
İthalatçıların, yıllık 50 tonluk kütle eşiğini aşmaları halinde “yetkili beyan sahibi” (authorised CBAM declarant) statüsünü almaları zorunlu hale getirilmiştir.
Bu statüye ilişkin başvuruların 2026 yılı Mart ayı sonuna kadar tamamlanması öngörülmektedir. İstisnai olarak, 31 Mart 2026 tarihine kadar yetkilendirme başvurularını tamamlayan ithalatçılar ve dolaylı gümrük temsilcileri, başvurularına ilişkin karar verilene kadar CBAM kapsamındaki ürünleri geçici olarak ithal etmeye devam edebilecektir. Ayrıca, yetkili CBAM beyan sahipleri, CBAM beyanlarının sunulmasını üçüncü taraflara devredebilir.
Ancak bu üçüncü tarafın, bir AB Üye Devletinde kurulmuş olması ve Ekonomik Operatör Kayıt ve Tanımlama Numarası’na (EORI) sahip bulunması gerekmektedir. Buna karşın, beyanın devredilmesi durumunda dahi, CBAM yükümlülüklerine uyumdan doğan sorumluluk tamamen yetkili beyan sahibine ait olmaya devam edecektir.
- CBAM Beyanı
Yıllık CBAM beyanlarının sunulması ve sertifikaların teslim edilmesi için son tarih, ithalatın gerçekleştiği yılı izleyen yılın 30 Eylül’ü olarak belirlenmiştir.
CBAM beyanlarında, aşağıdaki unsurların yer alması gerekmektedir:
- İthal edilen ürünün toplam miktarı,
- Bu ürünlere ilişkin gömülü emisyonların toplamı,
- Teslim edilmesi gereken CBAM sertifikalarının sayısı (üçüncü ülkelerde ödenen karbon fiyatı ve AB ETS kapsamında sağlanan ücretsiz tahsisatlar dikkate alınarak),
- Doğrulama raporları (verification reports).
Ayrıca, ithalatçıların takvim yılı başından itibaren ithal ettikleri tüm CBAM kapsamında bulunan ürünlere ilişkin gömülü emisyonların en az %80’i oranında CBAM sertifikası bulundurma zorunluluğu %50’ye düşürülmüştür. Bu oran, AB ETS kapsamındaki ücretsiz tahsisatlar dikkate alınarak uyarlanacaktır.
- Gömülü Emisyon Hesaplamasında Sistem Sınırlarının Uyumlaştırılması
Gömülü emisyonlar, iki farklı yöntemle belirlenebilecektir:
- Varsayılan değerler (default values) esas alınarak, veya
- Akredite doğrulayıcılar tarafından doğrulanmış fiili değerler (actual values) kullanılarak.
Doğrulama yükümlülüğü yalnızca fiili değerlerin kullanıldığı durumlarda geçerli olacaktır.
CBAM kapsamındaki üretim süreçlerine ilişkin sistem sınırlarının yeni düzenleme ile birlikte AB Emisyon Ticaret Sistemi (AB ETS) kapsamında tanımlanan tesis sınırlarıyla tam uyumlu hale getirilmesi amaçlanmaktadır.
Bu değişiklikle, bazı demir-çelik ve alüminyum ürünlerinde üretim sırasında gerçekleştirilen düşük emisyonlu tamamlama işlemleri artık gömülü emisyon hesaplamasına dahil edilmeyecektir. Söz konusu yaklaşım, AB ETS metodolojisiyle tutarlılığı güçlendirmeyi, aynı zamanda üçüncü ülke üreticileri açısından CBAM hesaplama süreçlerini sadeleştirmeyi hedeflemektedir.
- Varsayılan Değerlerin Belirlenmesi (Default Values)
Güvenilir veri bulunmayan hallerde, raporlama yapılırken varsayılan emisyon değerleri, kullanılabilecektir. Varsayılan emisyon değerlerinin hesaplanmasında “mevcut en iyi veriler” (best available data) esas alınacaktır. Ülke bazında güvenilir veya güncel veri bulunmayan durumlarda, varsayılan değerler, emisyon yoğunluğu en yüksek ilk on (10) ihracatçı ülkenin ortalamasına göre belirlenecektir. Avrupa Komisyonu, bu varsayılan değerleri uygulama yönetmelikleri (implementing acts) aracılığıyla düzenli aralıklarla gözden geçirecek ve en güncel, güvenilir verilere dayanarak periyodik olarak güncelleyecektir.
- Ödenmiş Karbon Fiyatlarının Mahsup Edilmesi
Yetkili beyan sahipleri, üçüncü ülkelerde ödenen karbon fiyatları üzerinden, teslim etmeleri gereken CBAM sertifikası sayısında indirim talep edebilecektir. Bu indirim, ilgili üçüncü ülke tarafından belirlenen varsayılan karbon fiyatları ya da Avrupa Komisyonu tarafından belirlenen referans değerler esas alınarak yapılabilecektir.
2027 yılından itibaren, Avrupa Komisyonu, karbon fiyatlandırma sistemine sahip üçüncü ülkeler için varsayılan karbon fiyatlarını belirleyip CBAM Kayıt Sicili’nde (CBAM Registry) yayımlayacaktır. Bu fiyatlar, güvenilir, kamuya açık veriler ile söz konusu ülkeler tarafından Komisyona sağlanan bilgilere istinaden belirlenecektir.
Ayrıca, ithal edilen ürünlerin menşe ülkesinden farklı bir üçüncü ülkede ödenmiş karbon fiyatları da gerçekleştirilecek mahsup kapsamında değerlendirilebilecektir.
- Doğrulayıcılar ve Akreditasyon Sistemi
CBAM kapsamında doğrulama faaliyetinde bulunacak kuruluşların, (EU) 765/2008 ve (EU) 2018/2067 sayılı düzenlemelere uygun şekilde, ulusal akreditasyon kuruluşları tarafından yetkilendirilmiş tüzel kişiler olması gerekmektedir. Bu doğrulayıcı kuruluşlar, yalnızca akredite oldukları faaliyet grupları kapsamında doğrulama hizmeti sunabileceklerdir. Bu düzenleme ile amaçlanan, doğrulama süreçlerinin güvenilirliğini artırmak, emisyon verilerinde metodolojik bütünlük ve standardizasyonu sağlamaktır.
- CBAM Kayıt Sicili ve Ücretlendirme Sistemi
Yetkili beyan sahipleri için CBAM sertifikalarının satış işlemleri, ortak merkezi platform (Common Central Platform) üzerinden yürütülecektir. 2026 yılında ithal edilen ürünlerin gömülü emisyonlarını kapsayan sertifikaların satışı, 1 Şubat 2027 itibarıyla başlayacaktır.
2027 yılında 2026 ithalatlarına ilişkin olarak satın alınacak CBAM sertifikalarının fiyatı, 2026 yılına ait AB ETS tahsisatlarının üçer aylık ortalama fiyatlarına göre belirlenecektir. Sonraki dönemlerde ise CBAM sertifikalarının fiyatı, AB ETS açık artırma kapanış fiyatlarının haftalık ortalaması esas alınarak belirlenecektir.
Yetkili beyan sahipleri, teslim ettikleri CBAM sertifikalarına ilişkin geri alım taleplerini (repurchase requests), ilgili yılın 31 Ekim tarihine kadar iletebilecektir. Fazla alınan CBAM sertifikalarının geri alım limiti, ilgili yıl için geçerli fiili satın alma yükümlülüğüyle (gömülü emisyonların %50’si) uyumlu hale getirilmiştir.
Buna ek olarak, tekil kütle eşiğini aşma beklentisiyle CBAM sertifikası satın almış, ancak yılı bu eşiğin altında tamamlamış beyan sahipleri, söz konusu sertifikaların tamamının geri alımını talep etme hakkına sahip olacaktır. Son olarak, Avrupa Komisyonu, her yılın 1 Kasım tarihinde, bir önceki takvim yılından daha eski olan ve halen yetkili beyan sahibinin hesabında bulunan CBAM sertifikalarını herhangi bir tazminat ödemeksizin iptal edecektir.
- Yaptırımlar
CBAM kapsamındaki yükümlülüklere uyulmaması durumunda uygulanacak idari yaptırımlar, AB ETS kapsamında belirlenen yaptırımlarla uyumlu hale getirilmiştir. Bu doğrultuda, her bir ton gömülü emisyon için 100 Euro tutarında mali yaptırım uygulanacaktır. Ancak, küçük çaplı veya kasti olmayan hatalar söz konusu olduğunda, ceza tutarında orantılı indirim yapılabilecektir. Ayrıca, dolaylı gümrük temsilcileri, yetkili beyan sahibi sıfatıyla hareket ettikleri durumlarda yaptırımlardan sorumlu tutulacaktır. Bununla birlikte, temsilcinin bir AB Üye Devleti’nde kurulu ithalatçı adına hareket etmesi ve bu sıfatla işlem yapmayı kabul etmemiş olması halinde, sorumluluk ithalatçıya ait olacaktır.
Uygulama Takvimi ve Geçiş Süreci
Yeni hükümler, 1 Ocak 2026 tarihinde başlayacak CBAM’ın tam uygulama döneminde yürürlüğe girecektir. Avrupa Komisyon’un, 2026 yılı başına kadar uygulama yönetmeliklerini yayımlayarak, teknik tanımları, veri formatlarını ve beyan süreçlerini netleştirmesi beklenmektedir. İlaveten, Avrupa Birliği’nin 2025 yılı içerisinde, CBAM’a ilişkin ek mevzuat düzenlemeleri yayımlaması beklenmektedir. Bu kapsamda hem birincil mevzuatta, yani CBAM Tüzüğü’nde yapılacak değişikliklerle, hem de ikincil mevzuatta, yani uygulama ve yetki devrine ilişkin teknik düzenlemelerle sistemin kapsamının genişletilmesi ve uygulama çerçevesinin netleştirilmesi öngörülmektedir. 2025 yılının son çeyreğinde yayımlanması planlanan ilk mevzuat teklifi, CBAM Tüzüğü’nün kapsamını nihai (downstream) ürünleri de içerecek şekilde genişletmeyi amaçlamaktadır.
Ayrıca teklif kapsamında, mevzuatın uygulanmasından kaçınılmasını (circumvention) risklerini önlemeye yönelik ek tedbirlerin getirilmesi ve elektrik sektörüne özgü uygulama kurallarının oluşturulması beklenmektedir. Aynı dönemde yayımlanması öngörülen ikincil mevzuat düzenlemeleriyle, CBAM kapsamındaki mallarda gömülü emisyonların hesaplanmasına ilişkin metodolojiye dair teknik kuralların belirlenmesi, AB ETS kapsamında sağlanan ücretsiz tahsislerin CBAM sertifikalarına yansıtılmasına yönelik düzenlemelerin oluşturulması ve üçüncü ülkelerde fiilen ödenen karbon fiyatlarının indirimiyle ilgili uygulama esaslarının netleştirilmesi hedeflenmektedir.
Zamanlaması henüz belirlenmemiş olan diğer ikincil mevzuat çalışmaları ise doğrulayıcıların akreditasyonu ve doğrulama ilkeleri, akreditasyon koşulları ve doğrulayıcıların faaliyet esasları, CBAM sertifikalarının satış ve geri alım koşulları ile gümrük idareleriyle veri paylaşımı ve ithalat bilgilerinin iletilmesine ilişkin teknik kuralları kapsayacaktır. Bu düzenlemelerin, 2026 yılında başlayacak CBAM’ın tam uygulama dönemine hazırlık niteliğinde olması, sistemin kapsamını genişletmesi, metodolojik netliği artırması ve uygulama bütünlüğünü güçlendirmesi beklenmektedir.