1. SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI UYGULANAN VATANDAŞLARIMIZ
  • 65 Yaş ve Üstü ile Kronik Rahatsızlığı Olanlara Sokağa Çıkma Yasağı Genelgesi ile, 65 yaş üstü şahısların 21 Mart 2020 saat 24.00 itibariyle ikametlerinden dışarı çıkmaları, açık alanlarda, parklarda dolaşmaları ve toplu ulaşım araçları ile seyahat etmeleri sınırlandırılarak, sokağa çıkmaları yasaklanmıştır.
  • Sağlık Bakanlığı ve Bilim Kurulunun önerileri ve Cumhurbaşkanı’nın talimatları doğrultusunda, İl İdaresi Kanunu’nun 11/C maddesi ile Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 27’nci ve 72’nci maddesi kapsamında; T.C. İçişleri Bakanlığı’nın 03.04.2020 tarih, 89780865-153- sayılı Şehir Giriş/Çıkış Tedbirleri ve Yaş Sınırlaması konulu yazısı ile 20 yaş altındaki kişilere sokağa çıkma yasağı getirilmiş olup, ülke genelinde 01.01.2000 tarihinden sonra doğmuş olanların sokağa çıkmaları 03.04.2020 tarihi saat 24.00 tarihi itibariyle geçici olarak yasaklanmıştır. Bu tedbire ilişkin valiler/kaymakamlar tarafından ilgili mevzuatı uyarınca gerekli kararların ivedilikle

alınması, uygulamada herhangi bir aksaklığa meydan verilmemesi ve mağduriyetlere neden olunmaması, alınan kararlara uymayan vatandaşlara Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 282’inci maddesi gereğince idari para cezası verilmesi başta olmak üzere aykırılığın durumuna göre kanunun ilgili maddeleri gereğince işlem yapılması, konusu suç teşkil eden davranışlara ilişkin Türk Ceza Kanunu’nun 195’inci maddesi kapsamında gerekli adli işlemlerin başlatılmasına karar verilmiştir.

  • T.C. İç İşleri Bakanlığı, 05.04.2020 tarihinde, 81 İl Valiliğine sokağa çıkma yasağı kapsamında bulunan 18-20 yaş arasındaki gençlerle ilgili uygulama birliğinin sağlanması amacıyla istisnaları içeren ek bir genelge (‘’Ek Genelge’’) göndermiştir. Buna göre, doğum tarihi 01.01.2000-01.01.2002 tarihleri arasında (18-20 yaş aralığında) olmakla beraber;
  • Kamu kurum ve kuruluşlarında memur, sözleşmeli personel veya işçi statüsünde görevli olanlar,
  • Özel sektörde düzenli bir işe sahip olan ve sosyal güvenlik kayıt belgesi ile bu durumu belgeleyenler,
  • Tarımsal üretimin sürekliliği açısından önemli bir fonksiyona sahip olan ve iller arasındaki planlama, seyahat ve konaklama koşulları 03.04.2020 tarih ve 6202 sayılı Genelge ile düzenlenen mevsimlik tarım işçileri, 03.04.2020 tarih ve 6235 sayılı sayılı Bakanlık Genelgesi ile getirilen sokağa çıkış yasağından muaf tutulacaktır. Bu istisnalar 01.01.2002 tarihinden sonra doğanlara (18 yaşından küçüklere) uygulanmayacaktır.

Özetle, Bilgilendirme Notumuz’un hazırlandığı tarih itibariyle 65 yaş üstü vatandaşlarımızın sokağa çıkması yasaklanmıştır. Çalıştığını sosyal güvenlik belgesiyle ortaya koyması şartıyla 18-20 yaş aralığında olanların ve mevsimlik tarım işçilerinin ise sokağa çıkma yasağından muaf tutulacağı ifade edilmiştir. Bu kapsama girmeyen 20 yaş altı vatandaşların ise sokağa çıkma yasağı devam etmektedir.

  1. SOKAĞA ÇIKMA YASAĞININ İŞ AKİTLERİNE ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Zorlayıcı sebep; işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan ve sonuçları önceden kestirilemeyen, dışsal etkilerden doğan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya işyerindeki faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan deprem, yangın, su baskını, salgın hastalık, seferberlik ve benzeri nedenler olarak ifade edilmektedir. 4857 Sayılı İş Kanunu (‘’Kanun’’), zorlayıcı sebeplerin mevcudiyeti halinde işçi ve işverene haklı nedenle fesih imkanı tanımıştır.

İşçi açısından,

Kanun’un 24’üncü maddesi III bendine göre, işçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

İşveren açısından,

Kanun’un 25’inci maddesi III bendine göre, işçiyi iş yerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması halinde işveren işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2016/9116 E., 2019/16141 K. sayılı ve 18.09.2019 tarihli ilamında;

‘’İşçiyi çalışmaktan alıkoyan nedenler, işçinin çevresinde meydana gelmelidir. İşyerinden kaynaklanan ve çalışmayı önleyen nedenler bu madde kapsamına girmez. Örneğin işyerinin kapatılması zorlayıcı neden sayılmaz (Yargıtay 9. HD. 25.4.2008 gün 2007/16205 E, 2008/10253  K.).  Ancak,  sel,  kar,  deprem  gibi  doğal  olaylar nedeniyle  ulaşımın  kesilmesi, salgın hastalık sebebiyle karantina uygulaması gibi durumlar zorlayıcı nedenlerdir.

4857 Sayılı Kanun’un 40. maddesi uyarınca, işçinin zorlayıcı nedenlerle Kanun’un 25/III maddesi kapsamında kalan “çalışılmayan süreler” için yarım ücret ödenir. İşçinin iş sözleşmesinin zorlayıcı nedenlerle 25/III bendi uyarınca feshi halinde, işverenin bildirim şartına uyma ya da ihbar tazminatı yükümlülükleri bulunmamaktadır. Ancak, 1475 Sayılı Kanun’un 14. maddesi uyarınca kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.’’ şeklinde ifade edilmiştir.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2017/33335 E., 2017/11772 K. ve 22.5.2017 tarihli ilamında da;

‘’Davacının sözleşmesinin feshedilmesine neden olan olaylar, artan terör olayları ve ilan edilen sokağa çıkma yasağının ilanıdır. Bu sebeplerin zorlayıcı neden olduğunun kabulünde bir isabetsizlik yoktur.’’ şeklinde ifade edilmiştir.

v Yargıtay kararları çerçevesinde sokağa çıkma yasağının işçi ve işveren açısından zorlayıcı neden doğurduğu görülmektedir.

Kanun’un 40’ıncı maddesi;

‘’24 ve 25 inci maddelerin (III) numaralı bentlerinde gösterilen zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir.’’ şeklinde olup, zorlayıcı neden dolayısıyla çalıştırılamayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödeneceği hüküm altına alınmıştır.

Sokağa çıkma yasağı kapsamına giren çalışanlar için, yasağın uygulanması ile birlikte bir haftalık süreç için yarım ücret ödemesi yapılması gerekmektedir.

Bir haftalık süre sonrasında ise, işçi veya işverenin iş sözleşmesini feshetme hakkı vardır. İşverenin iş sözleşmesini feshi halinde işçiye kıdem tazminatı ödemesi yapması gerekecektir. Taraflar iş sözleşmesini feshetmez ise, sözleşmenin askı hali devam edecek ve zorlayıcı neden ortadan kalkıncaya kadar ücret ödeme yükümlülüğü ortadan kalkacaktır.

  1. DEĞERLENDİRMELERİMİZ

Çalıştığını sosyal güvenlik belgesiyle ortaya koyması şartıyla 18-20 yaş aralığında olanların ve mevsimlik tarım işçilerinin ise sokağa çıkma yasağından muaf tutulacağı ifade edilmiştir. Bu sebeple, 18-20 yaş aralığındaki çalışanlar Ek Genelge çerçevesinde çalışmaya devam edebilecek olup, çalışmaktan imtina edemeyecektir.

Bu kapsama girmeyen 20 yaş altı vatandaşlar ile 65 yaş üstü vatandaşlarımız için sokağa çıkma yasağı devam etmekte olup, bu çalışanların iş akitleri haklı neden ile sonlandırılabilecektir.

Sokağa çıkma yasağı kapsamına giren çalışanlar için öncelikle yıllık ücretli izin, ücretsiz izin ve telafi çalışması gibi uygulamalar yapılmasını tavsiye ederiz.

Çalışanların işe dönüşü beklenemeyecek ise, çalışana bir haftalık yarım ücreti tutarında maaş ödemesi yapılması ve kıdem tazminatı ödenmesi şartıyla, Kanun’un 25/III hükmü gerekçe gösterilerek haklı nedenle çıkışı yapılabilecektir.