Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Uygulama Rehberi

Avrupa Komisyonu Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın (“SKDM”) uygulamasına yönelik bir rehber (“Rehber”) yayınlamıştır.

Avrupa Birliği (“AB”) 15 Mart 2022 tarihinde, 55’e Uyum Paketi kapsamında, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması üzerinde anlaşmaya varmıştır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın tam olarak yürürlüğe girmesi ile birlikte AB Emisyon Ticaret Sistemi’ndeki (“ETS”) sektörlerin %50’sinden fazlasını kapsaması öngörülmektedir.

Bir taraftan uygulanan Emisyon Ticaret Sistemi ile AB tarafından sektörlere karbon salımı konusunda ciddi kısıtlamalar getirilirken, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ile diğer ülkelerin de bu yönde adım atmasının teşvik edilmesi hedeflenmektedir.

AB ETS bünyesinde yer alan karbon tahsisatları ve dolaylı emisyonlar için gösterilen toleranstan dolayı düşük emisyonlu sistemlere yatırımın azalması, bu durumun da iklim krizi ile mücadeleyi zayıflatması, Sınırda Karbon Düzenlemei Mekanizması’nın ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, Avrupa Birliği’nde uygulanan iklim değişikliği politikalarının Avrupa Birliği dışında da uygulanabilmesi ve firmaların emisyon kısıtlamalarının daha az olduğu ülkelere üretimlerini kaymasından kaynaklı karbon kaçağının önüne geçilmesini amaçlamakta olup, Avrupa dışındaki karbon yoğun endüstrileri temiz teknolojilere ve üretim süreçlerine geçmeye yönlendirmektedir.

Karbon kaçağı, emisyonlara bir üst sınır veya vergi bulunan ülkelerdeki ekonomik faaliyetlerin böyle bir sınırlamaya sahip olmayan ülkelere yönelmesi ve dolayısıyla emisyonların azaltılmaması, aksine sadece yer değiştirmesidir.

Firmalar, AB gibi iklim hedefleri yüksek olan ve bu sebeple karbon salınımına kısıtlamalar getiren ülkelerden ve bölgelerden, bu alanda çok iddialı olmayan ve sıkı kuralları bulunmayan coğrafyalara üretimlerini kaydırarak, iklim değişikliği ile mücadele sebebiyle doğacak maliyetlerden kaçınmak isteyebilmektedir.

Ancak bu durumda, küresel ölçekte atmosfere salınan sera gazı emisyonlarında bir azalma olmamakta, böyle bir sınırlandırma veya ek maliyet öngörmemiş ülkelere taşınmaktadır.

Rehber’de AB’nin iklim hedefleri yükselirken ve dünya çapındaki seviyelerdeki farklılıklar devam ettikçe, karbon kaçağı riski artması sebebiyle, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ile küresel iklim değişikliğine karşı mücadeleyi destekleyen çevresel bir önlem olarak bu artan riskin ele alındığı belirtilmektedir.

Rehber’de ülkeleri hedeflemek yerine ürünlerdeki karbon içeriğine odaklanacağı belirtilmiş olup, şirketler bireysel olarak ithal edilen malların gerçek karbon içeriği, AB’de AB ETS tahsisatlarının ücretsiz tahsis seviyesi ve üretildiği ülkede fiilen ödenen karbon fiyat kapsamında sorumlu olacaklardır.

Şirketlerin, AB ETS’ye katılım/bağlantı nedeniyle olası muafiyeti söz konusu olabilecektir. Şirketlerin, yıllık beyannameler yoluyla karbon içeriğini kapsayacak sertifikalar satın alacak ve teslim edeceklerdir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Yönetmeliği’nin Ekinde yer malların ithalatı için, yetkili beyan sahibinin SKDM sertifikaları satın alması gerekir. SKDM sertifikaları, SKDM Yönetmeliği Ek I’de listelenen ithal mallardaki toplam gömülü emisyonlara karşılık gelmelidir.

SKDM sertifikaları, teslim tarihinden önceki takvim yılı için, her yılın 31 Mayıs tarihine kadar yıllık SKDM beyannamesi ile yetkili makama teslim edilecektir. Kayıtlı ithalatçıların sürekli olarak SKDM sertifikaları satın almaları gerekecek olup, SKDM sertifikalarının fiyatı, AB ETS kapsamında hükümetler tarafından açık artırmaya çıkarılan karbon izinlerinin haftalık ortalama fiyatı referans alınarak belirlenecektir.

AB ETS, dahil edilen sektörler kapsamında, (halihazırda enerji, endüstri, havacılık, 2024’ten itibaren ayrıca denizcilik ve 2027’den itibaren binalar, karayolu taşımacılığı ve küçük sanayi ve ETS 2) için sera gazı emisyonları için genel bir sınır üst sınırı belirlemektedir.

Üst sınır, her yıl azaltma hedeflerine dayalı olarak belirli bir miktarda azaltılacak ve böylece toplam emisyonların düşmesi sağlanacaktır. Üst sınır dahilinde şirketler, gerektiğinde takas edebilecekleri emisyon tahsisatları alır veya satın alacaktır.

Tahsisatlar ya açık artırma yoluyla ya da ücretsiz tahsisle piyasaya arz edilecek, ardından ikincil piyasada alınıp satılacaktır. Rehber uyarınca eşit karbon fiyatlandırması öngörüldüğü belirtilmiştir.

AB şirketleri, AB’deki üretimleri için bir karbon bedeli ödemekte olup, ithalatçıların, mallar AB ETS kapsamında üretilmiş olsaydı, ödeyecekleri fiyata karşılık gelen fiyatı ödemesi gerekecektir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ücreti, kapsam dahilindeki sektörlerin AB üretimine tahsis edilen AB ETS ücretsiz tahsisatlarının seviyesini yansıtacak şekilde ayarlanacaktır.

AB üyesi olmayan bir üreticinin, ithal edilen malın üçüncü bir ülkede üretimi için zaten bir karbon bedeli ödediğinin kanıtlanması halinde, bu miktar ithalatçı için Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ücreti üzerinden düşülecektir.

Şirketler ürünlerinin karbon içeriklerine, kendi ülkelerinde ödenen karbon ücretlerine ve AB ETS’de verilen ücretsiz tahsisatlar uyarınca hareket etmelidir.

Rehber uyarınca, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamında ilk aşamada etkilenecek olan ve AB ETS’deki emisyonların %45’ini kapsamakta olan, çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen ürün grubu ürünlerine uygulanacak olup, ikinci aşamada diğer sektörlere de genişletilecektir.

Rehber’de belirtildiği üzere, işletmelerin uyumunu sağlaybilmek adına kademeli bir geçiş öngörülmüştür. Bu geçiş süreci kapsamında, Ekim 2023- Aralık 2025 tarihleri arasında, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması komisyonu tarafından izleme ve raporlama kuralları kabul edilecektir. 2025 yılında, dolaylı emisyonların kapsama dahil edilip, edilmeyeceği hususu gözden geçirilecektir.

Geçiş aşaması sırasında, Yönetmeliğin Ek I’inde yer alan tüm SKDM ürünleri için doğrudan ve dolaylı emisyonlar rapor edilecektir.

Geçiş dönemi sonrasında, Ocak 2026 tarihinde, kademeli olarak ücretsiz tahsisatların kaldırılması ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın tamamen devreye girmesi söz konusu olacaktır.

Kesinleştirme aşamasında, yönetmeliğin Ek I’inde yer alan tüm SKDM ürünleri için doğrudan emisyonlar, AB ETS çerçevesi (Ek IA) kapsamında dolaylı maliyet telafisi alabilenler hariç tüm SKDM ürünleri için dolaylı emisyonlar rapor edilecektir. Komisyon, dolaylı emisyonların raporlanacağı ürünlerin listesinin genişletilmesi için çalışmalar yapacaktır.

Rehber uyarınca, Ekim 2023- Aralık 2025 tarihleri arasında geçiş dönemi boyunca SKDM raporu; bir önceki çeyrekte ithal edilen toplam mal miktarı, bu mallardaki toplam gömülü doğrudan ve dolaylı emisyonlar, gömülü emisyonlar için menşe ülkede ödenmesi gereken karbon fiyatı hususlarını içerecek olup, üç ayda bir sunulacaktır.

Tedarikçilerden toplanan verilerin de üç ayda bir AB yetkilisine bir SKDM raporu şeklinde sunulması gerekir. SKDM raporlarını sunmayan beyan sahipleri için orantılı ve caydırıcı cezalar uygulanacaktır.

AB Komisyonu geçiş dönemi sonunda yapılan değerlendirmeye göre, uygulamanın kapsamının genişletilmesi, doğrudan emisyonlara ek olarak dolaylı emisyonların da dahil edilmesi konularında karar verecektir.

Rehber uyarınca Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, Konsey Tüzüğü No 1186/2009 23. maddesinde belirtildiği üzere, gümrük bölgesine ithal edilen ve sevkiyat başına 150 Euro’yu aşmayan mallar ile üçüncü bir ülkeden gelen yolcuların kişisel bagajlarında bulunan ve 150 Euro’yu geçmeyen mallara uygulanmayacaktır.

Rehber’de Avrupa Komisyonu’nun, geçiş döneminin bitiminden önce kapsamı genişletme imkanı, SKDM yönetmeliği Ek I’de yer alacak eşyayı belirlemek için kullanılacak kriterler, yeni eklenen mallar için gömülü emisyonların hesaplanmasına yönelik teknik gereklilikler, iklim eylemiyle ilgili uluslararası tartışmalarda kaydedilen ilerlemeler, idari maliyetler dahil yönetim sistemi, gelişmekte olan ülkelerden ithal edilen Ek I’de listelenen mallar üzerindeki Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması’nın etkisi ve dolaylı emisyonların hesaplanması için metodoloji konularını içeren bir rapor sunacaktır.

Ayrıca Komisyon, Ek I’de listelenen malların değer zincirinin daha aşağısında yer alan ürünlerin belirlenmesi konusunda da bir rapor sunacağı da belirtilmiştir.

Rehber uyarınca, SKDM’nin, üçüncü ülkelerle ikili, çok taraflı ve uluslararası işbirliği ile tamamlanacağı belirtilmiş olup, bu kapsamda; karbon fiyatlandırma araçları (“İklim Kulübü”) ile ülkeler arasında diyalog kurulması, OECD’nin IFCMA kapsamındaki çalışmalarını temel alınması ve iddialı iklim politikalarının ve küresel karbon fiyatlandırmasının önünü açacağı belirtilmiştir.

SKDM, üçüncü ülkelerde karbondan arındırma çabalarını ve beş aşamalı bir sistem ile uluslararası koordinasyonu da desteklediği belirtilmiştir.

Rehber kapsamında Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın aşamaları, geçiş dönemi ve sonrası, dolaylı ve doğrudan emisyonların kapsama alınma aşamalarına ilişkin yol gösterici nitelikte olup, süreç boyunca değerlendirmelerin devam edeceği ve emisyon fiyatlarına ilişkin uluslararası işbirliğinin önemi vurgulanmıştır.