Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (‘’7451 Sayılı Kanun’’) 10 Nisan 2023 tarihli ve 32159 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yeşil Organize Sanayi Bölgesi (“Yeşil OSB”), Organize Sanayi Bölgeleri’nin enerji ve kaynak kullanımı, risk analizi ve iklim değişikliği ile mücadele ve ilgili konulara ilişkin sürdürülebilir politikalar geliştirerek yol haritası oluşturulmasını hedeflemektedir.

Yeşil OSB, 7451 Sayılı Kanun ile 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu’nun (‘’4562 Sayılı Kanun’’) 3’üncü maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir:

“j) Yeşil OSB: Kaynak ve enerji verimliliği, yalın üretim, endüstriyel atık işbirliği ve çevreye duyarlı uygulamaları ile öne çıkan çevresel, ekonomik, sosyal ve yönetimsel açıdan Bakanlıkça belirlenen kriterler çerçevesinde Türk Standardları Enstitüsü tarafından sertifikalandırılan OSB’leri,” şeklinde tanımlanmıştır.

7451 Sayılı Kanun ile 4562 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesine ikinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra ve mevcut dördüncü fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiş, mevcut altıncı fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, mevcut yedinci fıkrasında yer alan “altıncı” ibaresi “yedinci” şeklinde değiştirilmiş, mevcut sekizinci fıkrası yürürlükten kaldırılmış, mevcut onbirinci fıkrasında yer alan “%8’inden” ibaresi “%5’inden” şeklinde, “%10’undan” ibaresi “%15’inden” şeklinde değiştirilmiş ve mevcut on dördüncü fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Yürürlükteki imar planlarında sanayi alanı olarak belirlenmiş yerlerde, planı onaylayan idarenin görüşünün alınması ve imar planına esas jeolojik ve jeoteknik etüt yapılması kaydıyla OSB yer seçimi işlemi yapılmadan OSB alanı kesinleştirilir.”

“Yönetmelikte belirtilen şart ve sürelerde yatırım yapmayı taahhüt eden parsel maliklerine, kamulaştırma yapılmadan seçilen alanda OSB tarafından yer verilebilir. Taahhüdü yerine getirmeyenlerin taşınmazları kamulaştırılır.”

“OSB yer seçimi kesinleştirilen alanın bulunduğu büyükşehir belediyesi, il belediyesi, ilçe belediyesi, belde belediyesi, 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununa göre kurulan sanayi odası, yoksa ticaret ve sanayi odası, o da yoksa ticaret odası, il özel idaresi veya yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı, konuyla ilgili mesleki kuruluş ve teşekküllerin temsilcileri Bakanlık uygun görüşüne istinaden OSB kuruluşunda yer alabilir. OSB kuruluşunda yer alan kurum ve kuruluşların temsilcileri ve vali tarafından imzalanmış kuruluş protokolünün Bakanlıkça onaylanması ve sicile kaydı ile OSB tüzel kişilik kazanır.”

“Bakanlık tarafından OSB olarak sınırları kesinleştirilen alanlarda, acele kamulaştırma kararına istinaden Kamulaştırma Kanunu’nun 27’nci maddesi kapsamında mahkemece takdir edilen taşınmaz bedelinin banka hesabına yatırılması ve acele el koyma kararı verilmesini takiben yatırımların gecikmemesini teminen, OSB tarafından altyapı inşaatı ve tahsis yapılabilir, yatırımlar için ruhsat ve izinler verilebilir. Bedel tespitine ilişkin Kamulaştırma Kanunu’nun 11 inci maddesinin üçüncü fıkra hükmü saklıdır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikte düzenlenir.

Şu halde, 7451 Sayılı Kanun ile Organize Sanayi Bölgeleri’nin ortak kullanım alanı oranı, büyüklüğünün yüzde 5’inden az; hizmet ve destek alanlarının oranı ise OSB büyüklüğünün yüzde 15’inden fazla olamayacaktır.

7451 Sayılı Kanun ile 4562 sayılı Kanun’un “Krediler” başlıklı 14’üncü maddesinin üçüncü fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Yeşil OSB kriterlerini sağlamak üzere OSB’ler tarafından hazırlanan projeler Bakanlıkça öncelikle değerlendirilir.”

Ayrıca Kanun’a OSB’lerin Yeşil OSB kriterleri sağlamak üzere yapacakları yatırımlara bakanlık kredilerinde öncelik tanınacağı hükmü de eklenmiştir.

7451 Sayılı Kanun ile 4562 sayılı Kanun’un 15’inci maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “prensipler içerisinde” ibaresi “prensipler ve şeffaflık ilkesi çerçevesinde yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara uygun şekilde” şeklinde değiştirilmiş ve ikinci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.

‘’Arsa satışları müteşebbis heyetin belirleyeceği prensipler ve şeffaflık ilkesi çerçevesinde yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara uygun şekilde yönetim kurulunun yetki ve sorumluluğu ile gerçekleştirilir ve Bakanlığa satışı takip eden ayın ilk haftası içerisinde bilgi verilir. Kredi kullanan OSB’lerde kredi borcu ödeninceye kadar Bakanlığın ilgili bankaya bildirdiği bu satışları banka takip eder, tahsis ve satıştan elde edilen meblağ ile kredi taksitlerinin süresinde ödenmesini sağlar.’’

7451 Sayılı Kanun ile 4562 sayılı Kanun’un 18 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Arsa” ibaresi “Ön tahsis ve parsel” şeklinde değiştirilmiş, “prensipler” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve şeffaflık ilkesi doğrultusunda yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar” ibaresi eklenmiş, dokuzuncu fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiş ve mevcut onuncu fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“OSB tüzel kişiliği sanayi veya hizmet destek alanında bulunan parsellerde üstyapı inşa edebilir, üretime geçme şart ve taahhüdü veren yatırımcılara parselleri üstyapılı kiralayabilir veya üstyapılı satabilir.”

“Yönetmelikle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, katılımcılar tesislerini üretim amaçlı olmak üzere bir veya birden fazla kiracıya kiralayabilir.”

Avrupa Yeşil Mutabakatı Eylem Planı’nda, Yeşil OSB ve Yeşil Endüstri Bölgesi Sertifikasyon Sistemi’nin uygulanmaya alınmasına yönelik teknik ve idari çalışmaların tamamlanması görevinin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Türk Standartları Enstitüsü’ne (“TSE”) verilecektir. Bu bağlamda, Sanayi Bakanlığınca belirlenen kriterler kapsamında TSE tarafından sertifikalandırılan OSB’ler “Yeşil OSB” olarak tanımlanacaktır.

Yeşil OSB Belgelendirme Programı ile Türkiye’de yer alan sanayi bölgelerinin, sürdürülebilir kalkınma amaçları doğrultusunda, sürekli gelişim prensibi benimsenerek, uluslararası standartlara ulaştırılmasına katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

İlaveten, Organize Sanayi Bölgesi yönetimlerinin sürdürülebilirlik ve iklim değişikliği alanında katılımcı firmalara katkı sağlayacak şekilde organizasyonlarını geliştirmesi sağlanması hedeflenmektedir.

7451 Sayılı Kanun ile 4562 sayılı Kanun’a aşağıda yer alan ek madde eklenmiştir;

“EK MADDE 3- Kurul; Bakanlık onayı alarak, ithalata ilişkin müracaatlarda, ithalat yapılacak ülke ile BOTAŞ’ın doğal gaz ithalat sözleşmesi bulunup bulunmadığını, piyasada rekabet ortamının oluşturulmasını, sözleşmelerden doğan yükümlülükleri ve ihracat bağlantılarını dikkate alarak belirleyeceği usul ve esaslar dahilinde talepleri değerlendirerek ithalata müsaade edebilir.

Ancak bu hükümler, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG), spot boru gazı ve sıkıştırılmış doğal gaz (CNG) ithalatı için uygulanmaz. Ayrıca, yapılacak spot sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG), spot boru gazı ve sıkıştırılmış doğal gaz (CNG) ithalatında bu Kanunun 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasının (a) bendinin (2), (3) ve (4) numaralı alt bentleri ve (4) numaralı alt bendini takip eden birinci paragrafta belirtilen şartlar aranmaz. Spot boru gazı ithalat miktarı, süresi ve uygulama yöntemi Bakanlık görüşü alınarak Kurul tarafından belirlenir.

İthalat veya ihracat faaliyeti yapan tüzel kişilerden arz güvenliği kapsamında alınacak maddi teminatlar ile rekabetin teminine ilişkin hususlar Bakanlık görüşü alınarak Kurum tarafından yönetmelik ile düzenlenir.”

7451 Sayılı Kanun ile getirilen düzenlemeye göre, doğalgaz ithalatına hem BOTAŞ hem de özel sektör tüzel kişileri açısından serbestlik getirilecek olup, bu hükümler, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG), spot boru gazı ve sıkıştırılmış doğalgaz (CNG) ithalatı için uygulanmayacaktır.

Ayrıca, spot boru gazı ithalat miktarı, süresi ve uygulama yöntemine ilişkin bakanlık görüşü alınarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (“EPDK”) tarafından belirlenecektir.

7451 Sayılı Kanun ile 4646 sayılı Kanunun geçici 2’nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir;

“GEÇİCİ MADDE 2- Bu Kanun hükümlerine uygun olarak, BOTAŞ’ın yürüttüğü faaliyetler ayrıştırılarak yatay bütünleşmiş tüzel kişi şeklinde yeniden yapılandırılıncaya kadar………BOTAŞ’ın dikey bütünleşmiş tüzel kişiliği devam eder. BOTAŞ’ın faaliyetlerinin ayrıştırılması ve yeniden yapılandırılması amacıyla kurulacak şirketlerin işletme konusu, ticaret unvanı, sermayesi ve ortaklık yapısı ile bu kapsamda gerçekleştirilecek devir ve benzeri işlemlere dair hususlar Cumhurbaşkanı kararı ile düzenlenir.

Bakanlık izni ile BOTAŞ’ın doğal gaz alım sözleşmelerine konu miktarların devri veya kontrat devri yapılabilir. Kontrat devri süreçleri tamamlanıncaya kadar BOTAŞ bu Kanundaki piyasa payı sınırlamalarına tabi olmaz.

BOTAŞ’ın Hazine garantili yükümlülükleri saklıdır.”

Bu değişiklik uyarınca, EPDK; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın vereceği onay doğrultusunda, ithalata ilişkin başvurularda, ithalat yapılacak ülke ile BOTAŞ’ın doğalgaz ithalat sözleşmesi bulunup bulunmadığını, piyasada rekabet ortamının oluşturulmasını, sözleşmelerden doğan yükümlülükleri ve ihracat bağlantılarını dikkate alarak belirleyeceği usul ve esaslar dahilinde talepleri değerlendirerek ithalata izin verebilecektir.

Ayrıca, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın onayı ile BOTAŞ’ın doğalgaz alım sözleşmelerine konu miktarların devri veya sözleşme devri yapılabilecektir. Sözleşme devri süreçleri tamamlanıncaya kadar BOTAŞ, kanunda yer alan piyasa payı sınırlamalarına tabi olmayacaktır. BOTAŞ’ın Hazine garantili yükümlülükleri saklı tutulacaktır.

7451 Sayılı Kanun’da öngörülen değişiklikler ve Yeşil OSB Projesi ile sürdürülebilirliğin oldukça önem kazandığı bu dönemde Organize Sanayi Bölgeleri’nin faaliyetlerini sürdürülebilir kılmak için kapsayıcı eylem planların oluşturulması Organize Sanayi Bölgeleri’nin sürdürülebilirlik potansiyellerinin tespit edilmesi hedeflenmektedir.

Yeşil OSB Projesi, Dünya Bankası Grubu tarafından desteklenmekte olup, Dünya Bankası Grubu Yeşil OSB projesine toplamda 300 milyon dolarlık bütçe ayırmıştır. Yeşil OSB Projesi, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülmekte olup, ilk fazda seçilen Organize Sanayi Bölgeleri üzerinden elde edilen verilerden yola çıkarak Organize Sanayi Bölgelerine ilişkin geniş kapsamlı sürdürülebilirlik çalışmaları yapılması hedeflenmektedir.

Bu kapsamda ilk fazda dört Organize Sanayi Bölgesi belirlenmiş olup, ilk fazda, Ankara Sanayi Odası 1. OSB (ASO – 1), Bursa OSB, İzmir Atatürk OSB ve Adana Hacı Sabancı OSB belirlenmiştir. İkinci fazında ise Eskişehir ve Gaziantep Organize Sanayi Bölgeleri belirlenmiş olup, sürdürülebilir yaklaşımların, fikir ve önerilerin Organize Sanayi Bölgeleri’ne nasıl uygulanacağının belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Öngörülen şartları sağlayan Organize Sanayi Bölgeleri’ne yeşil bayraklı Organize Sanayi Bölgesi unvanı verilecek olup, bu kapsamda bir sertifikasyon sistemi kurulmuştur.

Organize Sanayi Bölgeleri’nin sürdürülebilirlik performansını ölçen parametreler üzerinden yapılan değerlendirmeler sonucunda yeterli puanın toplanması halinde Yeşil OSB sertifikasına hak kazanması söz konusu olacaktır. Organize Sanayi Bölgeleri’nin Yeşil OSB sertifikasına hak kazanabilmesi için çevresel, sosyal, ekonomik ve yönetişim konulara ilişkin konumu, uygulamaları ve sürdürülebilirlik potansiyelinin ne olduğu hususları önem arz etmektedir.

Bu bağlamda, Organize Sanayi Bölgeleri’nin, çevresel yönetim ve takibi sağlaması, karbon emisyonu ve karbon ayak izine ilişkin verilerin hesaplanması takibi, raporlaması ve doğrulanması gerekmektedir. Ayrıca atık yönetimi, iklim değişikliği ile mücadele ve ekosistem ve biyoçeşitliliğin korunmasına ilişkin eylemleri önem arz etmektedir.

Sosyal konulara ilişkin ise, sosyal altyapının inşa edilmesi, paydaşlarla etkin bir biçimde iletişim ağının oluşturulması, sosyal yönetim sistemlerinin kurulması ve etkin bir şekilde işletilmesi gerekmektedir.

Organize Sanayi Bölgeleri, ihracatı ve istihdamı artıracak yeni fırsatlar yaratılması ve KOBİ’ler ile yerel firmaların desteklenerek yerel ekonominin güçlendirilmesi için ürün, hizmet ve projeler geliştirmesi gerekmektedir.

Yönetişim odağında, Organize Sanayi Bölgeleri yönetim vizyonunun ve misyonunun kurumsal sürdürülebilirlik ilkeleriyle uyumlu hale getirilmesi, bölgede risk ve fırsatların değelendirilerek gerekli altyapı, planlama ve imar çalışmalarının yapılması ve bölge genelinde koordinasyon yapısının oluşturulması önem arz etmektedir.

Yeşil OSB Sertifikasyon Sistemi içerisinde, ön koşullar ve taslak performans göstergeleri bulunmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi, yönetiminin ön koşulların yerine getirildiğini teyit etmesi halinde, üç yıl boyunca geçerliliğini koruyan “yeşil bayrak” sahibi olacaktır. Yeşil bayrak alınması akabinde performans göstergelerine göre puanlama aşamasına geçilecek olup, bir dizi performans göstergesine bağlı olarak değerlendirmeye alınacaktır.

Organize Sanayi Bölgeleri ekonomik, sosyal, yönetimsel ve çevresel olmak üzere 4 ana başlıktaki performans göstergesine bağlı olarak değerlendirilecektir. Değerlendirme sonucunda platin, altın, gümüş, bronz olmak üzere 4 dereceden bir tanesinde TSE tarafından verilecek sertifikaya sahip olacaklardır.

Dünya çapında, iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla tüm ülkeler tarafından çeşitli çalışmalar yürütülmekte olup, Türkiye’nin de bu sürdürülebilirlik ve yeşil dönüşüme ilişkin çalışmaları ve eylem planları bulunmaktadır. İklim değişikliği etkilerini en aza indirmek ve sürdürülebilir bir sanayi için organize sanayi bölgelerinin üzerine yüklenen sorumluluk doğrultusunda oluşturulan Yeşil OSB projesi, Türkiye’nin sürdürülebilirliğe ilişkin uluslararası standartlara ulaştırılması adına oldukça önemli bir adımdır.