30 Ekim 2024’te, Birleşik Krallık Gelir ve Gümrük İdaresi ile Hazine Bakanlığı, Ocak 2027’de yürürlüğe girmesi planlanan Birleşik Krallık Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (UK Carbon Border Adjustment Mechanism- “UK CBAM”) uygulanmasına dair politika tasarımı danışmanlığına ilişkin resmi hükümet yanıtını duyurmuştur.
Bu mekanizma, Birleşik Krallık üreticilerinin ödediği karbon fiyatını Birleşik Krallık dışındaki üreticilerle eşitlemeyi amaçlayan bir karbon vergisi uygulamasıdır. Aynı zamanda, ‘karbon kaçağı’ olarak bilinen olgunun önüne geçmeyi, yani karbon yoğunluğu yüksek malların üretiminin daha gevşek emisyon azaltma politikalarına sahip bölgelere kaymasını engellemeyi hedeflemektedir. Böylece, Birleşik Krallık üreticilerinin rekabet gücü korunurken, karbon emisyonlarının dünya genelinde azaltılmasına katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
Birleşik Krallık, sera gazı emisyonlarını kontrol altına almak ve ulusal emisyon azaltma hedeflerine ulaşmak için Birleşik Krallık Emisyon Ticaret Sistemi’ni (“UK ETS”) yürürlüğe koymuştur. UK ETS, ülkenin temel iklim politikalarından biri olup, 2030 yılına kadar CO2 emisyonlarında %75 oranında bir azalma ve 2045 yılına kadar net sıfır emisyon hedefine ulaşmayı hedeflemektedir. Bu program, şirketlerin belirli bir emisyon kotası dahilinde karbon salınımı yapmasına olanak tanırken, bu kotayı aşan şirketlerin karbon izinleri satın almasını zorunlu kılarak karbon maliyetini doğrudan etkilemektedir. Böylece, karbon yoğun sektörlerin iklim hedeflerine uyum sağlaması teşvik edilmekte ve karbon fiyatlandırmasının ekonomik kararlar üzerindeki etkisi güçlendirilmektedir.
Bu kapsamda Birleşik Krallık, 1 Ocak 2027’de yürürlüğe girecek UK CBAM ile karbon sızıntı risklerini azaltarak ekonomisini karbonsuzlaştırma konusunda önemli bir adım atmıştır.
CBAM, 12 aylık bir dönemde 50,000 £ değerinde CBAM malları için bir kayıt eşiği belirleyerek, işletmelere yeni düzenlemeye uyum sağlama süresi tanıyacaktır. Bu mekanizma, ithal ürünlerin yerli üretimle kıyaslanabilir bir karbon fiyatına tabi olmasını sağlayacaktır. Belirlenen fiyat, Birleşik Krallık’taki karbon fiyatlandırma sistemini yansıtacak ve yerli üreticilere verilen ücretsiz tahsisatlar dikkate alınarak düzenlenecektir. Bu şekilde, CBAM, Birleşik Krallık işletmeleri için adil bir rekabet ortamı oluşturmayı ve karbon yoğun ithalatları azaltmayı amaçlamaktadır.
Birleşik Krallık, CBAM’a dahil edilecek sektörleri belirlerken UK ETS ile uyumu ve her bir sektöre ilişkin olası karbon sızıntısı riskini dikkate alarak kapsamlı bir analiz yapmıştır. Politikanın tasarım sürecine yönelik danışma aşamasında 340’tan fazla yazılı geri bildirim alınmış ve paydaşlarla kapsamlı etkileşimlerde bulunulmuştur; bu sayede farklı sektörlerin perspektifleri değerlendirilmiştir.
Başlangıç tarihinin 2027’ye ertelenmesi, sektörlere yeni düzenlemelere uyum sağlamak ve sürdürülebilirlik uygulamalarını geliştirmek için gerekli süreyi tanımayı hedeflemektedir.
UK CBAM Kapsamı
UK CBAM’ının uygulanması, alüminyum, çimento, gübre, hidrojen, demir ve çelik gibi sınırlı sayıda sektörle sınırlı tutulmuştur. Hükümet, yalnızca yerel üretimle sınırlı olarak UK ETS’ye tabi olabilecek ürünleri kapsayan bir yaklaşım benimsemiştir. Bu politika, mevcut karbon fiyatlandırma çerçevesiyle uyumu korumak ve yerli ve ithal ürünler arasında eşit muamele sağlamak amacını taşımaktadır.
Bazı ithal ürünler ise, geri dönüştürülmüş malzemeler gibi, UK CBAM kapsamının dışında bırakılacaktır. AB ile karbon kaçağı risk profili açısından benzer bir yaklaşımı benimsemiş olan Birleşik Krallık, UK CBAM çerçevesinde elektrik tüketimini kapsam dışında bırakmıştır. UK CBAM’ın ilk odaklandığı sektörlerin emisyon yoğunluğu yüksek olmasına karşın, cam ve seramik sektörleri, daha düşük emisyon yoğunluklarına ve uygulanabilirlik kaygılarına bağlı olarak mevcut kapsam dışında tutulmuştur. Hükümet, bu sektörlerin gelecekte yeni veriler ve teknolojik gelişmeler ışığında kapsama alınma potansiyeline sahip olduğunu belirtmektedir.
UK CBAM için taslak ürün kodu listesi, AB’nin CBAM’ı ile benzer bir temele dayalı olarak geliştirilmiş olup, ülkeler arası karbon fiyatlandırma açısından tutarlı bir yaklaşım sunmaktadır.
Ancak Hükümet, UK CBAM kapsamındaki ürün listesini 2027 sonrası gözden geçirmeye devam edeceğini ve ürün kapsamının, karbon kaçağı bağlamındaki gelişmelere uygun şekilde güncellenmesini sağlayacağını beyan etmiştir.
UK CBAM Yükümlülüğünün Hesaplanması
Birleşik Krallık Hükümeti, UK CBAM kapsamında ithal mallardaki gömülü emisyonları belirlemek amacıyla çift yönlü bir yöntem sunulacağını ifade etmektedir.
Buna göre, UK CBAM kapsamındaki gömülü emisyonlar hesaplanırken ve beyanda bulunulurken, iki yöntemden birinin tercih edilmesi söz konusu olacaktır. Bu yöntemler:
- CBAM mallarındaki gerçek gömülü emisyonlara dair verileri kullanmak veya
- Birleşik Krallık Hükümeti tarafından belirlenen varsayılan değerleri esas almak olarak sayılmıştır.
UK CBAM, hem dolaylı hem de doğrudan emisyonları kapsamakta olup ayrıca değer zincirinin daha üst aşamalarında yer alan ilgili girdi ürünlerdeki emisyonları da değerlendirmeye almaktadır.
Bu çerçevede, UK CBAM emisyonları aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır:
Doğrudan Emisyonlar: CBAM ürünlerinin üretim süreçleriyle ilgili tüm emisyonları içermekte olup, üretim süreçlerinde kullanılan ısıtma ve soğutma işlemlerinden kaynaklanan emisyonları da kapsamaktadır.
Dolaylı Emisyonlar: CBAM ürünlerinin üretiminde tüketilen elektrik üretiminden kaynaklanan emisyonları ifade etmektedir.
Birleşik Krallık Hükümeti tarafından yayımlanan dokümana göre, UK ETS ile uyum sağlamak amacıyla UK CBAM kapsamındaki tüm gömülü emisyonların karbondioksit eşdeğeri cinsinden ölçülmesi önerilmektedir.
Hükümet tarafından yayımlanan doküman, her çeyreklik dönem için UK CBAM maliyetinin önceki çeyrekteki UK ETS ihale fiyatlarının ortalaması dikkate alınarak hesaplanmasını önermektedir. Bunun yanı sıra, yerli sanayide serbest tahsisatların varlığını yansıtmak amacıyla, UK ETS fiyatına bir uyarlama yapılması önerilmektedir.
Hükümet ayrıca, ithal edilen CBAM mallarının başka bir ülkede açık bir karbon fiyatına tabi tutulması ve yükümlü kişinin bunu belgelerle ispatlaması durumunda, bu karbon fiyatının UK CBAM yükümlülüğünden düşülebileceğini ifade etmiştir. Ancak Birleşik Krallık dışındaki ülkelerde ödenen karbon fiyatlarının bağımsız bir üçüncü tarafça doğrulanması gerekmekte olup, yükümlülerin uygun kanıt sağlamaları beklenmektedir.
UK CBAM’in İdaresi, Ödeme ve Uyumu
Duyurunun söz konusu bölümünde, UK CBAM’in yönetim sürecini, vergi noktası, yükümlü kişi ve idari yükü hafifletmek amacıyla belirlenen minimum kayıt eşiği gibi unsurlar ele alınmıştır.
UK CBAM kapsamında ödenecek verginin, genel olarak CBAM ürününün Birleşik Krallık’ta serbest dolaşıma girdiği anda doğması önerilmiştir.
- Yükümlü Kişi
Yükümlü kişinin—kayıt, beyanname verme ve UK CBAM kapsamında ödeme sorumluluğu olan kişi—olarak, mallar serbest dolaşıma girdiklerinde bu mallardan sorumlu olan veya herhangi bir gümrük denetimi yoksa malları Birleşik Krallık’a getiren kişi olarak belirlenmesini söz konusudur.
- Uyum ve Yaptırımlar
UK CBAM, mevzuata uyumsuzluğu önlemek amacıyla çeşitli yaptırım mekanizmalarını içerecektir. Birleşik Krallık Gelir ve Gümrük İdaresi (HMRC), UK CBAM kapsamında, diğer vergiler için geçerli olan mevcut denetim ve inceleme yetkilerini kullanacaktır.
Sonraki Adımlar
HMRC ve Hazine Bakanlığı, UK CBAM’den en çok etkilenen sektörleri temsil eden kilit paydaşlarla etkileşimlerini artırmak amacıyla bir CBAM endüstri çalışma grubu kuracaktır. Bu grubun, yakın bir zamanda faaliyete geçmesi planlanmaktadır.
Ayrıca, UK CBAM’ın işleyişine ilişkin diğer ülkelerin ihracatçılarını da kapsayan uluslararası bir CBAM grubu oluşturulacaktır.
Ek olarak, Avrupa Birliği’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nda olduğu gibi UK CBAM, hem birincil hem de ikincil mevzuat düzenlemeleri gerektirmektedir. HMRC, mevzuatı Parlamento’ya sunmadan önce taslakları paylaşarak ilgili paydaşların incelemesine olanak tanıyacak ve mevzuatın belirlenen politika amacını karşılayıp karşılamadığını değerlendirecektir.
HMRC, yükümlü kişilerin sorumluluklarını yerine getirmelerine yardımcı olmak ve yurtdışındaki operatörlerle doğrulayıcıların bu yeni gerekliliklere uyum sağlamasını desteklemek için kapsamlı bir iletişim paketi ve detaylı rehberlik hazırlayacaktır.