Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi, zorla çalıştırma (Forced Labour) ile üretilen ürünlerin Avrupa Birliği (“AB”) pazarında yasaklanmasını öngören yeni kurallar üzerinde geçici bir anlaşmaya varmıştır.
Yeni düzenleme, soruşturmalar, yeni bilgi teknolojileri çözümleri ve diğer ülkeler ve yetkililer ile iş birliği yoluyla bu yasağın uygulanmasına yönelik bir çerçeve oluşturacaktır.
Üzerinde mutabakata varılan metne göre, ulusal makamlar ya da üçüncü ülkelerin sürece dahil olması durumunda Avrupa Komisyonu, şirketlerin tedarik zincirlerinde zorla çalıştırma şüphesi üzerine soruşturma yapacaktır.
Soruşturmanın zorla çalıştırma kullanıldığı sonucuna varması halinde yetkililer, ilgili malların AB pazarından ve çevrimiçi pazarlardan çekilmesini ve ürünlerine el konulmasını talep edebilecektir. El konulan malların bağışlanması, geri dönüştürülmesi veya imha edilmesi gerekecek olup, AB için stratejik veya kritik öneme sahip mallar, şirket tedarik zincirlerinden zorla çalıştırmayı ortadan kaldırana kadar alıkonulabilecektir.
Düzenlemeye uyum sağlamayan şirketlere yaptırım uygulanması söz konusu olabilecektir. Ancak bu şirketlerin tedarik zincirlerinde zorla çalıştırmayı ortadan kaldırmaları durumunda yasaklı ürünlerin piyasaya geri dönmesine izin verilebilecektir.
Yüksek riskli mallar ve alanlar
Zorla çalıştırmanın çoğu özel sektörde gerçekleştirilirken, bazıları kamu yetkilileri tarafından dayatılmaktadır. Avrupa Parlamentosu’nun baskısı üzerine Avrupa Komisyonu, devlet tarafından zorla çalıştırmanın mevcut olduğu belirli coğrafi bölgelerdeki belirli ekonomik sektörlerin bir listesini hazırlayacak olup bu daha sonra soruşturma açma ihtiyacını değerlendirmek için bir kriter haline gelecektir.
Avrupa Komisyonu ayrıca, ithalatçı ve ihracatçıların, ürünlerin üreticisi ve tedarikçilerine ilişkin bilgiler gibi, AB Gümrük Otoriteleri’ne ilave ayrıntılar sunması gereken ürünleri veya ürün gruplarını da belirleyebilecektir.
Geçici anlaşmada, bu yönetmeliğe aykırı olduğu tespit edilen ürünün bir parçasının değiştirilebilmesi durumunda, imha kararının yalnızca ilgili parçaya uygulanacağı açıklığa kavuşturulmuştur.
Üçüncü ülkeler de dahil olmak üzere dijital araçlar ve iş birliği
Yeni kuralların uygulanmasına yardımcı olmak için yeni bir “Zorla Çalıştırma Tek Portalı (Forced Labour Single Portal)” kurulacak. Bu portal, kılavuzlar, yasaklara ilişkin bilgiler, risk alanları ve sektörler veri tabanının yanı sıra kamuya açık kanıtlar ve bir ihbar portalı içerecektir. Zorla Çalıştırma Ürünlerine Karşı Bir Sendika Ağı (Union Network Against Forced Labour Products), yetkililer arasındaki iş birliğinin geliştirilmesine yardımcı olacaktır.
Kurallar ayrıca, mevcut diyaloglar veya ticari anlaşmalarının uygulanması bağlamında üçüncü ülkelerle iş birliğini de öngörmektedir. Özellikle benzer mevzuata sahip ülkelerle riskli alanlar veya ürünler hakkında bilgi alışverişi ve en iyi uygulamaların paylaşılması söz konusu olacaktır. Baş yetkili makam olarak görev yapan Avrupa Komisyonu, ilgili şirketin ve üçüncü ülke hükümetinin mutabakatı halinde üçüncü ülkelerde de kontrol ve denetimler yapabilecektir.
Sonraki adımlar
Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi’nin geçici anlaşmaya son onayını vermesi ile Yönetmelik daha sonra Resmi Gazete’de yayınlanacak ve ertesi gün yürürlüğe girecek. Bundan sonra AB ülkelerinin yeni kuralları uygulamaya başlamak için 3 yılı olacak.
Arka plan
Zorla çalıştırma düzenlemesi ürünlere odaklanmaktadır ve tedarik zincirlerinde zorla çalıştırma kullanmayan şirketlere ilave durum tespiti zorunluluğu getirmemektedir. Bununla birlikte, bu düzenleme Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi arasında geçici olarak kabul edilen, ancak Avrupa Konseyi tarafından şu ana kadar nihai bir onay verilemeyen Kurumsal Sürdürülebilirlik Özen Yükümlülüğü Direktifi (Corporate Sustainability Due Diligence Directive) ile ilişkilendirilmektedir.