Avrupa Komisyonu tarafından 29 Ocak 2025 tarihinde yayımlanan Rekabetçilik Pusulası, AB’nin rekabet gücünü artırmak için düzenleyici karmaşıklığı azaltmayı ve AB ile ulusal politikalar arasındaki uyumu güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Söz konusu belge rekabetçiliği arttırmak için üç dönüşümsel zorunluluk ve tüm sektörlerde rekabetçiliği desteklemek için gerekli beş yatay kolaylaştırıcıdan oluşmaktadır. Pusula ile sürdürülebilirlik raporlama, due diligence ve taksonomi gibi alanlarda sadeleştirmeler yapılması ve şirketlerin yükümlülüklerinin ölçeklerine göre orantılı hale getirilmesi öngörülmektedir.

Avrupa Birliği (“AB”), son yıllarda karşı karşıya kaldığı pandemi, enerji sektöründe yaşanan dalgalanmalar ve ekonomik durgunluk gibi zorlukları aşarak, yeşil ve dijital dönüşümde somut ilerlemeler kaydetmiş, yeni politikalar ve finansman araçlarıyla toparlanmayı desteklemiştir.

Avrupa’nın gelecekte de küresel bir ekonomik güç merkezi olabilmesi, sanayi üretim kapasitesini koruyabilmesi ve yatırımları çekebilmesi için kararlı bir strateji izlemesi zorunludur. Avrupa’nın rekabet gücü, aynı zamanda, güvenlik, teknolojik bağımsızlık ve dış politikadaki etkinliği ile doğrudan bağlantılıdır. Bu nedenle, sürdürülebilir bir ekonomi modeli oluşturulmalı, enerji dönüşümü desteklenmeli ve sosyal piyasa ekonomisinin korunması sağlanmalıdır.

Avrupa rekabet gücünü ve AB’nin geleceğini ele alan 2024 tarihli Draghi Raporu’nda da belirtildiği gibi, Avrupa, geleneksel büyüme desteklerine güvenmek yerine yeni bir rekabetçilik modeli benimsemek durumundadır. Bu model, inovasyon odaklı bir üretkenlik artışı, stratejik bağımlılıkların azaltılması ve enerji geçişinin maliyet rekabetçiliğiyle uyumlu hale getirilmesi üzerine kurulmalıdır. Bu kapsamda Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan Rekabetçilik Pusulası (The Competitiveness Compass), rekabetçiliği Avrupa Birliği’nin temel politika önceliklerinden biri olarak belirlemektedir. Avrupa’nın büyük ölçekli rakipleriyle rekabet edebilmesi için AB ve ulusal düzeydeki politikaların ortak hedefler doğrultusunda uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir.

Bu kapsamlı strateji, Avrupa’nın rekabet gücünü artırarak sürdürülebilir ekonomik büyümeyi sağlamayı, sanayi üretimini desteklemeyi ve küresel düzeyde etkinliğini artırmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, Rekabetçilik Pusulası üç temel dönüşümsel öncelik ile beş yatay destekleyici unsuru içermektedir:

Üç temel dönüşümsel öncelik:

  1. İnovasyon Açığının Kapatılması: Avrupa’nın yenilikçiliği teşvik eden bir sanayi yapısı oluşturması gerekmektedir.
  2. Sanayinin Karbonsuzlaşması ve Rekabetçiliğin Ortak Yol Haritası: Yeşil dönüşüm ve sanayi politikalarının rekabetçilikle uyumlu şekilde yürütülmesi sağlanmalıdır.
  3. Bağımlılıkların Azaltılması ve Güvenliğin Artırılması: Küresel tedarik zincirlerine bağımlılığın azaltılması ve stratejik sektörlerde sanayi kapasitesinin korunması amaçlanmaktadır.

Beş yatay destekleyici unsur:

  1. Düzenleyici çerçevenin sadeleştirilmesi,
  2. Tek Pazar’ın sunduğu ölçek avantajlarından tam anlamıyla faydalanılması,
  3. Tasarruf ve yatırım birliği oluşturularak finansmana erişimin kolaylaştırılması,
  4. Yetenek gelişimi ve kaliteli istihdam politikalarının sosyal adaleti gözeterek teşvik edilmesi,
  5. AB ve ulusal düzeyde politikaların daha iyi koordine edilmesi.
  1. DÖNÜŞÜMSEL ÖNCELİKLER
  1. İnovasyon Açığının Kapatılması

Avrupa Komisyonu, Avrupa’nın sanayi yapısında yeni bir dinamizm oluşturarak inovasyon yoluyla verimliliği artırmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, inovasyon ekosisteminin güçlendirilmesi ve rekabetçiliğin artırılması için çeşitli önlemler alınacaktır. Bu hedefler doğrultusunda hayata geçirilmesi planlanan öncü düzenlemeler ve stratejiler şunlardır:

  • Start-up ve Ölçeklenme Stratejisi,
  • 28. Hukuki Rejim (28th legal regime): Şirketlerin 27 farklı ulusal mevzuat yerine tek bir AB hukuki çerçevesine tabi olmaları sağlanacaktır
  • Avrupa İnovasyon Yasası (European Innovation Act) : inovatif şirketlerin araştırma altyapılarına ve fikri mülkiyet haklarına erişimini güçlendirecek, düzenleyici deney alanları oluşturarak yenilikçi fikirlerin test edilmesine imkân tanıyacaktır
  • Avrupa Araştırma Alanı Yasası (European Research Area Act)
  • Yapay Zeka Fabrikaları İnisiyatifi, Yapay Zekanın Uygulanması Programı, Bilimde Yapay Zeka Stratejisi, Veri Birliği Stratejileri,
  • TechEU Yatırım Programı (TechEU investment programme):  Finansman erişimini kolaylaştırmak amacıyla oluşturulacak olan bu Program Avrupa Yatırım Bankası ile özel yatırımcılar iş birliği içinde olacaktır.
  • Avrupa İnovasyon Konseyi (European Innovation Council), yüksek riskli şirketleri destekleyerek ABD’deki DARPA modelinden ilham alan bir yaklaşımla ilerleyecektir.
  • AB Bulut ve Yapay Zeka Geliştirme Yasası, AB Kuantum Stratejisi ve Kuantum Yasası, Avrupa Biyoteknoloji Yasası ve Biyoekonomi Stratejisi,

Bu kapsamda, Avrupa’da inovasyonun önündeki engeller kaldırılarak, sanayi ve teknoloji alanında küresel rekabet gücünün artırılması amaçlanmaktadır.

  1. Sanayide Karbonsuzlaşma ve Rekabet Gücü Yol Haritası

AB, 2050 yılına kadar tamamen karbonsuz bir ekonomiye geçiş yapmayı hedeflemekte olup, 2040 yılı için %90 emisyon azaltım hedefini belirlemiştir. Bu çerçevede, sanayide karbonsuzlaşma ve rekabet gücünün korunması amacıyla Temiz Sanayi Anlaşması (Clean Industrial Deal) oluşturulacaktır.

AB, yüksek ve dalgalı enerji fiyatlarını dengelemek, sanayinin rekabetçiliğini korumak ve temiz enerjiye geçişi hızlandırmak amacıyla Uygun Maliyetli Enerji Eylem Planı (Affordable Energy Action Plan) geliştirecektir. Bu plan, piyasa entegrasyonunun artırılması, uzun vadeli enerji satın alma anlaşmalarının teşvik edilmesi ve sanayinin enerji maliyetlerini düşürmeye yönelik önlemler içerecektir. Ayrıca, AB’nin elektrik, hidrojen ve karbon taşıma altyapısına yönelik yatırımları hızlandırılacaktır.

AB, otomotiv sanayisinin geleceğini güvence altına almak için Stratejik Diyalog (Strategic Dialogue) başlatmış olup bu çerçevede temiz teknolojiler, elektrikli araç şarj altyapısı ve yeşil filo yatırımları teşvik edilecektir. Ayrıca, Sürdürülebilir Ulaştırma Yatırım Planı (Sustainable Transport Investment Plan) kapsamında Avrupa çapında yüksek hızlı demiryolu ağı genişletilecek ve denizcilik sektörüne yönelik yeni stratejiler geliştirilecektir

AB, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) çerçevesinde sektör kapsamını genişletmeyi ve ihracat üzerindeki etkileri değerlendirmeyi planlamaktadır. Bu mekanizmanın etkinliğini artırmak için adaletsiz rekabet koşulları analiz edilerek, uluslararası karbon fiyatlandırmasını teşvik edici tedbirler alınacaktır.

Ayrıca sanayinin hammadde bağımlılığını azaltmak ve geri dönüşüm kapasitesini artırmak amacıyla Döngüsel Ekonomi Yasası (Circular Economy Act) hazırlanacaktır. Bu kapsamda, atıkların ve ikincil hammaddelerin serbest dolaşımını sağlamak, geri dönüşüm yatırımlarını teşvik etmek ve ekotasarım standartlarını yaygınlaştırmak amaçlanmaktadır.

AB, tarım ve gıda üretiminin uzun vadeli rekabetçiliğini ve sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla Tarım ve Gıda Vizyonu (Vision for Agriculture and Food) oluşturacaktır. Avrupa Okyanus Paktı (European Oceans Pact) ile yenilikçi mavi teknolojiler, temiz enerji üretimi ve gıda güvenliği alanlarında yatırımlar desteklenecektir.

Sonuç olarak AB, sanayide karbonsuzlaşmayı sağlarken rekabet gücünü korumak ve artırmak amacıyla çok boyutlu bir politika çerçevesi oluşturmaktadır. Temiz Sanayi Anlaşması ve ilgili mevzuatlar, sanayinin karbonsuzlaşma hedeflerine uyum sağlamasını desteklerken, enerji maliyetlerini düşürmeye ve kritik sektörlerde rekabet avantajı yaratmaya yönelik kapsamlı tedbirler içermektedir. Bu hedefler doğrultusunda hayata geçirilmesi planlanan öncü düzenlemeler ve stratejiler şunlardır:

  • Temiz Sanayi Anlaşması ve Uygun Maliyetli Enerji Eylem Planı [2025 1. Çeyrek]
  • Sanayinin Karbonsuzlaştırılması Yasası [2025 4. Çeyrek]
  • Elektrifikasyon Eylem Planı ve Avrupa Şebekeleri Paketi [2026 1. Çeyrek]
  • Yeni Devlet Yardımı Çerçevesi [2025 2. Çeyrek]
  • Çelik ve Metal Sanayi Eylem Planı [2025]
  • Kimya Endüstrisi Paketi [2025 4. Çeyrek]
  • Avrupa Otomotiv Sanayisinin Geleceğine İlişkin Stratejik Diyalog ve Sanayi Eylem Planı [2025 1. Çeyrek]
  • Sürdürülebilir Ulaşım Yatırım Planı [2025 3. Çeyrek]
  • Avrupa Liman Stratejisi ve Endüstriyel Denizcilik Stratejisi [2025]
  • Yüksek Hızlı Demiryolu Planı [2025]
  • Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması Gözden Geçirme Süreci [2025]
  • Döngüsel Ekonomi Yasası [2026 4. Çeyrek]
  • Tarım ve Gıda Vizyonu [2025 1. Çeyrek]
  • Okyanuslar Paktı [2025 2. Çeyrek]
  • İklim Yasası Değişikliği [2025]
  1. Bağımlılıkların Azaltılması ve Güvenliğin Artırılması

Küresel ekonomik sistemdeki jeopolitik rekabet ve ticaret gerilimleri, AB’nin ekonomi politikalarına güvenlik ve stratejik özerklik (strategic autonomy) unsurlarını entegre etmesini zorunlu kılmaktadır. AB, stratejik sektörlerde tedarikçilere olan bağımlılığı azaltmaya yönelik politikalar geliştirmektedir. Küresel Yatırım Paketleri (Global Gateway) ve ticaret anlaşmalarıyla ekonomik çıkarlarını küresel ortaklarıyla entegre eden AB, aynı zamanda tedarik zincirlerinin dirençli hale getirilmesi ve yerli üretim kapasitelerinin artırılması için teşvikler sunmaktadır. Ekonomik Güvenlik Stratejisi (Economic Security Strategy) çerçevesinde, AB, stratejik risklere karşı orantılı önlemler alarak ticaret savunma araçlarıyla haksız rekabetle mücadele edecektir. Savunma sanayiinde ise yapısal zayıflıkları gidererek üye devletlerin ortak tedarik projelerinde iş birliğini artırmaya yönelik adımlar atılması gerekmektedir.

Son olarak, AB, iklim risklerini değerlendirmeli ve altyapı dayanıklılığını artırmalıdır. AB, su yönetimini geliştirerek su kaynaklarının verimli kullanımını teşvik etmeli, tarımda iklim adaptasyonuna yönelik çözümler geliştirmelidir. Bu çerçevede, Avrupa İklim Adaptasyon Planı (European Climate Adaptation Plan) ve Avrupa Su Dayanıklılığı Stratejisi (European Water Resilience Strategy) sunulacaktır.

Bu hedefler doğrultusunda hayata geçirilmesi planlanan öncü düzenlemeler ve stratejiler şunlardır:

  • Hedeflenen ticaret anlaşmalarını sonuçlandırmak ve uygulamak, Temiz Ticaret ve Yatırım Ortaklıkları
  • Trans-Mediteran Enerji ve Temiz Teknoloji İşbirliği İnisiyatifi [2025 4. Çeyrek]
  • Kritik Ham Maddeler için Ortak Satın Alma Platformu [2025 2-3. Çeyrek]
  • Kamu İhale Yönergelerinin Revizyonu [2026]
  • Avrupa Savunmasının Geleceği Üzerine White Paper [2025 1. Çeyrek]
  • Hazırlık Birliği Stratejisi [2025 1. Çeyrek]
  • İç Güvenlik Stratejisi [2025 1. Çeyrek]
  • Kritik İlaçlar Yasası [2025 1. Çeyrek]
  • Avrupa İklim Uyum Planı [2026]
  • Su Dayanıklılığı Stratejisi [2025 2. Çeyrek]
  1. DESTEKLEYİCİ UNSURLAR

Avrupa Komisyonu, tüm sektörlerde rekabet gücünü artırmak amacıyla beş temel yatay destekleyici belirlemiştir: Basitleştirme, Tek Pazar’daki Engellerin Kaldırılması, Finansman, Nitelikli İş Gücü ve Kaliteli İstihdam ile Daha İyi Koordinasyon.

Düzenleyici Çerçevenin Sadeleştirilmesi

Bu kapsamda, Avrupa Komisyonu, sürdürülebilirlik raporlama ve finans düzenlemelerinde karmaşıklığı azaltarak süreçleri hızlandırmayı hedefleyen kapsamlı bir sadeleştirme planı üzerinde çalışmaktadır.

Değişim, Avrupa Komisyonu ile başlayacak olup ilk defa görev alacak olan Uygulama ve Basitleştirme Komiseri (Commissioner for Implementation and Simplification) liderliğinde mevzuatın sadeleştirilmesi, mevzuat yükünün azaltılması ve idari süreçlerin hızlandırılması yönünde kapsamlı bir çalışma başlatılmıştır. Bu doğrultuda:

  • 2025 yılı sonuna kadar idari raporlama yükünün tüm şirketler için en az %25, küçük ve orta büyüklükteki şirketler (KOBİ’ler) için en az %35 azaltılması hedeflenmektedir.
  • Sadeleştirme kapsamında Söz konusu doküman, Omnibus Paketi’nin ana hatlarını ve önceliklerini gözler önüne sermektedir. Bu kapsamda Avrupa Komisyonu, yatırımcı ihtiyaçlarına uygun veri taleplerini, orantılı zaman çizelgelerini ve raporlama yüklerini azaltmayı amaçlayan bir çerçeve önermektedir. Söz konusu paketler sürdürülebilir finans raporlaması, sürdürülebilirlik tedarik zinciri durum tespiti ve taksonomi gibi alanlarda sadeleştirmeler içerecektir. Avrupa Komisyonu, yatırımcıların ihtiyaçlarıyla uyumlu bir düzenleme sağlamak amacıyla raporlama gerekliliklerini yeniden yapılandıracak, küçük şirketlerin geçiş sürecinde yatırım almalarını engellemeyen, orantılı zaman çizelgeleri ve finansal metrikler sunacaktır. Bu düzenleme, özellikle tedarik zincirlerinde yer alan küçük şirketlerin aşırı raporlama yükümlülüklerine tabi tutulmasını engellemeyi amaçlamaktadır
  • Omnibus Paketi’nde yer alan en dikkat çekici yeniliklerden biri, şirketlerin büyüklüklerine orantılı düzenlemeler sağlamak için KOBİ ile büyük şirketler arasında yer kalan “orta ölçekli şirketler” için özel bir kategori oluşturmayı planlamaktadır.
  • KOBİ’lerden daha büyük ancak büyük şirketlerden daha küçük yeni bir kategorinin (Small Mid-Caps) oluşturulmasıyla binlerce AB şirketi, KOBİ’ler için öngörülen düzenlemelere benzer şekilde, şirket büyüklüklerine göre özelleştirilmiş düzenleyici basitleştirmelerden faydalanacaktır.
  • Komisyon, ayrıca küçük pazar oyuncuları için CBAM ve REACH Yönetmeliği gibi mevzuatlarda da sadeleştirme yapmaya hazırlamaktadır. Bu düzenlemeler, AB içindeki küçük şirketlerin daha sürdürülebilir bir şekilde faaliyet gösterebilmesi için gerekli regülasyonları daha erişilebilir ve yönetilebilir hale getirmeyi amaçlamaktadır.
  • Dijitalleşme, e-fatura, e-imza, dijital ürün pasaportu ve AB e-Kimlik çerçevesi gibi uygulamalar teşvik edilerek, şirketlerin ve kamu otoritelerinin uyum süreçleri kolaylaştırılacaktır.
  • Tek Pazar’da mevzuatın uyumlu uygulanması ve “regülasyon yükü artışı”nın (regulatory ratchet) önlenmesi için AB kurumları arasında daha güçlü iş birliği sağlanacaktır.

Avrupa Birliği Tek Pazarı’nın Etkin Kullanımı

AB Tek Pazarı, Avrupa’daki rekabet gücünün temel taşı olup, 30 yıldır Avrupa şirketleri için istikrarlı bir iş ortamı sunmaktadır. Ancak, malların, hizmetlerin, sermayenin ve insanların serbest dolaşımı önündeki engeller tam anlamıyla kaldırılamamış ve yeni düzenlemeler nedeniyle ek kısıtlamalar ortaya çıkmıştır. AB Komisyonu, engelleri kaldırmak, yönetim çerçevesini modernize etmek ve yasal uyumu sağlamak amacıyla Yatay Tek Pazar Stratejisi’ni (Horizontal Single Market Strategy) hayata geçirecek ve Tek Pazar Uygulama Görev Gücü’nü (Single Market Enforcement Taskforce – “SMET”) güçlendirecektir.

Ayrıca, aday ülkelerin Tek Pazar’a kademeli entegrasyonu teşvik edilerek yatırım ve ticaret olanakları artırılacaktır.

Rekabetçiliğin Finansmanı ve Tasarruf-Yatırım Birliği

AB Komisyonu, 2025 yılında Tasarruf ve Yatırım Birliği Stratejisi’ni (Strategy on a Savings and Investments Union) açıklayarak düşük maliyetli yatırım ürünlerini teşvik etmeyi, bireysel emeklilik fonlarının etkinleştirilmesini ve sınır ötesi yatırımlardaki vergi engellerinin kaldırılmasını hedeflemektedir.

Bununla birlikte AB, özel yatırımları teşvik etmek için kamu desteğini daha etkin kullanmayı amaçlamakta olup yeni Ekonomik Yönetişim Çerçevesi (Economic Governance Framework) ile mali disiplin ve büyüme dostu reformları dengelemektedir.

Avrupa Rekabetçilik Fonu (European Competitiveness Fund) adı altında yeni bir bütçe mekanizması oluşturularak, stratejik sektörlere (yapay zeka, yeşil teknoloji, biyoteknoloji vb.) yatırım yapılacaktır. Avrupa Yatırım Bankası (EIB) ve ulusal kalkınma bankaları aracılığıyla özel sermaye harekete geçirilerek risk paylaşım mekanizmaları güçlendirilecektir. InvestEU gibi başarılı programlar genişletilecek, risk azaltıcı AB fonları daha esnek hale getirilecektir.

Rekabet Edebilirlik Koordinasyon Aracı

Avrupa Birliği’nin hedeflerine ulaşabilmesi için ulusal ve AB politikalarının daha etkili bir şekilde koordine edilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, Avrupa Komisyonu, Üye Devletler ile ortak hareket ederek belirli kritik alanlarda ve ortak Avrupa çıkarına sahip projelerde rekabetçilik önceliklerini belirlemek amacıyla yeni bir Rekabet Edebilirlik Koordinasyon Aracı önermektedir.

Söz konusu Koordinasyon Aracı, AB ve Üye Devletler’in sanayi ve araştırma politikalarını uyumlu hale getirerek, ortak stratejik alanlarda reform ve yatırımların daha etkili bir şekilde uygulanmasını sağlayacak bir mekanizma olarak tasarlanmaktadır.

Bu araç, Avrupa sanayisinin küresel ölçekte rekabetçiliğini artırmak, AB genelinde ekonomik büyümeyi teşvik etmek ve Tek Pazar’ın bütünlüğünü güçlendirmek amacıyla kademeli olarak hayata geçirilecektir.

Sonuç

Avrupa’nın rekabet gücünü yeniden inşa etmek, gelecekteki başarı için kritik öneme sahiptir. Avrupa, küresel ekonomide rekabet edebilmek için gerekli tüm kaynaklara sahip olsa da, hızlı bir dönüşüm gerekmektedir. Rekabetçilik Kompası, AB’nin inovasyon temelli verimlilik artışını hızla hayata geçirerek, düşük karbonlu ve sürdürülebilir üretimle uyumlu bir şekilde rekabetçiliğini artırmayı hedeflemektedir. Ayrıca, şirketlerin fon erişimini kolaylaştıran entegre bir özel sermaye piyasası ve Tek Pazar’da genişleme fırsatları sunulmaktadır.

Bu yeni yaklaşım, sanayi politikaları, yatırımlar ve reformları birleştirerek Avrupa’nın rekabet gücünü artırmayı amaçlamaktadır. Rekabetin sağlanabilmesi için Tek Pazar’ın derinleştirilmesi ve bir yönetişim çerçevesi gereklidir. AB kurumları, ulusal hükümetler ve şirketler bu sürece katkı sağlamalıdır.

Rekabetçiliği artırmak kısa vadeli bir çözüm değildir, ancak orta vadede somut sonuçlar verecek bir plan dahilinde izlenecektir.