Yeşil tahvillere ilişkin uluslararası kapsamda kabul gören ve sıklıkla uygulanan ilkeler, Uluslararası Sermaye Piyasaları Birliği (ICMA) tarafından 2018 yılında yayınlanan “Yeşil Tahvil İlkeleridir” (Green Bond Principles, “YTİ“). Bu ilkeler yeşil tahvil piyasasının geliştirilmesi ve yeşil tahvil ihracı yaklaşımını açıklığa kavuşturularak, şeffaflığın ve bilgi paylaşımının ön planda bir rehber niteliğindedir. YTİ, açıkça bu ilkelerin ihraççılar tarafından uygulanmasının gönüllülük esasına dayandığını ve ihraççılara güvenilir yeşil tahvil ihracına ilişkin kilit unsurlar konusunda rehberlik etme amacı ile hazırlanmış olduğunun altı çizilmektedir. Bu ilkeler bir yandan da yeşil tahvil yatırımlarının çevresel etkilerini değerlendirmek için gerekli olan bilginin elde edilebilir olmasını teşvik ederek yatırımcılara yardım etmekte ve aynı zamanda ihraççıların, herhangi bir yeşil tahvilin özelliklerini anlamak için kullanabilecekleri açık bir süreç ve bilgi paylaşımı önermektedir. YTİ kapsamında şeffaflık, bilgi paylaşımı ve bütünlük prensiplerinin sıkça önemi vurgulanmaktadır.

YTİ Kapsamındaki Yeşil Tahviller Nelerdir?

YTİ’nin dört temel bileşeni ile çerçevelenen, gelirlerin kısmen ya da tamamen, yeni ve/veya mevcut uygun yeşil projeleri finanse veya refinanse etmek için kullanılacak olan herhangi bir tür tahvil aracı olarak tanımlanmıştır. Yeşil projelere ilişkin örnekleme yoluyla on farklı kategori YTİ’nin EK-1’inde sınırlı sayıda olmayacak şekilde listelenmiştir. Buna göre yeşil proje kategorileri; yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, kirliliğin önlenmesi ve kontrolü, yaşayan doğal kaynaklar ve arazi kullanımının çevresel sürdürülebilir yönetimi, karasal ve su biyoçeşitliliğinin korunması, temiz ulaşım, sürdürülebilir su ve atık su geçiş için uyarlanmış ürünler, üretim teknolojileri ve süreçleridir. Sayılan bu kategoriler örnekleme amaçlı olup, yeşil projelerin sektörel ve coğrafya bazlı olarak değişiklik arz edebileceği ayrıca belirtilmiştir. İlk yeşil tahvil, Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank, EIB) ve Dünya Bankası (World Bank) tarafından 2007 yılında ihraç edilmiştir. Yeşil tahvil piyasası 2013 yılında Fransız Elektrik Şirketi EDF, Bank of America ve İsveçli emlak şirketi Vasakronan tarafından ilk kurumsal yeşil tahvilin piyasaya sunulması ile büyük bir gelişim ivmesi kaydetmiştir.

Piyasada Bulunan Yeşil Tahvil Türleri Nelerdir?

YTİ’nin EK-1’i piyasada ihracı öngörülen yeşil tahvil türlerine ilişkin bir listeleme sunmaktadır. Söz konusu liste piyasa koşulları doğrultusunda ihraç edilebilir tahvilleri içermekte olup, YTİ açıkça bu tahvil türlerinin piyasanın gelişmesine bağlı olarak ortaya çıkacak yeni tahvil türlerinin yıllık güncellemelere ekleneceği belirtilmiştir. Güncel YTİ kapsamında dört farklı yeşil tahvil türü öngörülmektedir.

Standart Yeşil Temalı Tahvili

YTİ, standart yeşil temalı tahvilleri uyumlaştırılmış standart bir tahvil borcu yükümlülüğü olarak tanımlanmaktadır. Bu tür tahviller genellikle ihraççı tarafından çıkartılan diğer tahvillerle aynı kredi notuna sahip olacaktır.

Yeşil Gelir Tahvili

Yeşil tahvil üzerinde bulunan kredi riskinin, gelir akışları, ücret ve vergi gibi rehinli nakit akışlarına bağlı olduğu ve gelirlerin ilgili veya ilgisiz yeşil proje/projeler için kullanıldığı, YTİ ile uyumlu olan ve ihraççıya dönmeyen borç yükümlülüğüdür. Bu tür tahvillerde ihraççılardan gelen gelir akışları, ücretler, vergiler vb. akışlar borcun teminatını teşkil etmektedir.

Yeşil Proje Tahvili

Yeşil proje tahvilleri yatırımcının ihraççıya potansiyel geri dönüş olsun veya olmasın proje veya projelerin risklerine doğrudan maruz kalacağı tek veya birden fazla yeşil projenin YTİ ile uyumlu olarak yeşil tahviller ile finanse edildiği tahvil türüdür. Yeşil proje tahvillerinin ihracında yeşil tahvil ile elde edilen finansman, şirketin finansal varlıklarının bir kısmını diğerlerinden ayıran sanal bir bariyer niteliğinde olan bir “çit” ile çevrilmekte ve şirketin diğer finansal varlıklarından ayrılmaktadır. Genellikle belirli bir amaç için nakit ve finansman ayrılması adına kullanılan bu yöntem ile, yeşil tahvil ihracı ile elde edilen finansman gelirlerinin şirketin diğer finansal varlıklarından ayrı şekilde tutulması amaçlanmaktadır. Bu tür tahvillerde rücu proje varlıklarına ve şirket bilançosuna yapılmaktadır.

Yeşil Varlığa Dayalı Menkul Kıymet ve İpotek Teminatlı Tahviller

Yeşil varlığa dayalı menkul kıymet ve ipotek teminatlı tahviller; varlığa dayalı menkul kıymetler (Asset-Backed Security, ABS, VDMK), ipoteğe dayalı menkul kıymetler (Mortgage-Backed Security, MBS, İDMK) ve diğer yapılar da dahil olmak üzere ancak bunlarla sınırlı olmaksızın bir veya daha fazla özel yeşil proje/projeler tarafından teminatlandırılmış ve YTİ ile uyumlu hale getirilmiş tahvilledir. Bu tür tahvillerde ilk geri ödeme kaynağı, genellikle varlıkların nakit akışları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Varlığa dayalı menkul kıymetler, kaynak kuruluşun bilançosunda yer alan alacakların bilançosundan çıkarılarak menkul kıymetleştirilmesi suretiyle ihraç edilen sermaye piyasası araçlarıdır. Ülkemizde VDMK, bankalar, finansal kiralama ve finansman şirketleri, ipotek finansmanı kuruluşları ve aracı kurumlar tarafından ihraç edilebilmektedir. Menkul kıymetlerin bilanço dışı bir enstrüman olarak tasarlanmış olması nedeniyle, ihraççılar bilançolarında yer alan likit olmayan varlıklarını bir havuzda veya merkezde toplayarak organize piyasalarda pazarlayabilir ve likiditesi yüksek menkul kıymet haline dönüştürebilirler. Bu nitelikleri dolayısı ile şirketlerin likit olmayan yani paraya dönüşebilme yeteneği olmayan varlıklarını likiditesi yüksek para gibi diğer varlıklara dönüştürülebilirler.

Yeşil Tahvillere İlişkin Dört Temel Bileşen

YTİ kapsamında yeşil tahvillerin dört temel bileşenle uyum göstermesi gerektiği belirtilmiştir. YTİ kapsamında bu dört temel bileşen;

  1. Fonun Kullandırım Koşulları,
  2. Proje Değerlendirme ve Seçme Süreci,
  3. Gelir Yönetimi,
  4. Raporlama.

Fonun Kullandırım Koşulları

YTİ, yeşil tahvillere ilişkin temel unsurun tahvil gelirlerinin yeşil projeler için kullanılması olduğunu belirtmektedir. Yeşil tahvil ihracı ile elde edilen finansmanlar, YTİ tarafından benimsenmiş temel prensiplerden olan şeffaflık, bütünlük ve doğruluk ilkeleriyle uyumlu olacak şekilde güvenlik için yasal dokümanlarda uygun bir şekilde tanımlanmalıdır.

Yeşil tahviller ile finanse edilecek yeşil projeler, ihraççı tarafından değerlendirmeye alınacak ve uygulanabilir olduğunda nicelleştirilecek olan net çevresel faydalar sağlamalıdır. Gelirlerin tamamı veya bir kısmının refinansman için kullanılabilir olduğu durumlarda, ihraççıların, finansman ile refinansman oranı hakkında bir tahmin vermeleri ve uygun olduğunda, hangi yatırımların veya proje portföylerinin yeniden finanse edilebileceğini ve yeniden finanse edilen yeşil projeler için beklenen geri dönme süresini açıklamaları önerilir. Zira, yeşil tahvillere ilişkin temel bileşen fonların kullandırım koşulları olup, bu fon gelirlerinin yeşil projelerin hangi yeşil projeleri ne şekilde finanse ettiğinin tespit edilebilir olması oldukça büyük önem arz etmektedir.

Proje Seçme ve Değerlendirme Süreçleri

YTİ kapsamında yeşil tahvil ihraççılarının, yatırımcılar tarafından ilgili projelerin seçilmesi ve yeşil tahviller ile finanse edilebilmesi adına birtakım bilgileri proje seçme ve değerlendirme süreçleri bileşeni kapsamında yatırımcılara açıklaması beklenmektedir. Bu bilgiler asgari olarak ilgili projenin çevresel sürdürülebilirlik amaçları, ihraççının, projelerinin örnekleme yöntemi ile sayılan yeşil proje kategorilerinden hangisine uyduğunu ve bu projenin söz konusu kategoriye uygunluğunun belirlenmesine ilişkin süreçleri ve projelerle ilgili olası çevresel ve sosyal riskleri belirlemek ve yönetmek için uygulanan hariç tutma ölçütleri veya diğer süreçler de dahil olmak üzere ilgili uygunluk kriterlerini içermelidir. İhraççıların bu bilgileri, çevresel sürdürülebilirlikle ilgili kapsayıcı hedefleri, stratejileri, politikaları ve/veya süreçleri çerçevesinde konumlandırması teşvik edilmektedir.

Buna ek olarak YTİ kapsamında ihraççıların, mevcut ise, proje seçiminde atıf yaptıkları herhangi bir yeşil standart veya sertifikayı da ifşa etmeleri beklenecektir. YTİ, yüksek seviyede şeffaflığın benimsenmesini öngördüğünden bir ihraççının proje değerlendirme ve seçimi sürecinin dış değerlendirme ve gözden geçirme mekanizmaları kapsamında desteklenmesi gerektiğinin altını çizmektedir.

Gelir Yönetimi

YTİ kapsamında belirlenen bir diğer temel bileşen olan gelirlerin yönetimi kapsamında, yeşil tahvilden elde edilen net gelirlerin veya bu net gelirlere eşit bir tutarın ayrı bir alt hesaba yatırılması, bir alt portföye taşınması veya ihraççı tarafından uygun bir şekilde takip edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda ihraççı, yeşil projelere istinaden borç verme ve yatırım operasyonlarıyla bağlantılı resmi bir iç süreçte tasdik edilmelidir. Yeşil tahvil süresinde ve tahvil borcunun tamamen geri ödenmediği sürece, izlenen gelirlerin dengesi, o dönem boyunca uygun yeşil projelerin tahsisatlarına uyacak şekilde periyodik olarak ayarlanmalıdır.

YTİ’nin ana ilkeleri olan şeffaflık ve açıklık prensipleri doğrultusunda ihraççının, henüz tahsis edilmemiş yeşil tahvil net gelir dengesine ilişkin amaçlanan geçicilikleri yatırımcılara bildirmesi beklenmektedir. Ancak söz konusu bileşen kapsamında YTİ’nin teşvik ettiği yüksek seviyede şeffaflığın sağlanabilmesi adına ihraççı tarafında yeşil tahvil gelirlerinin izlemesine ilişkin yürütülen iç yöntem sisteminin doğrulanması adına dış denetim mekanizmalarına başvurularak, ihraççının iç izleme yöntemlerinin doğruluğunun dış bir denetçi veya diğer üçüncü taraflarca teyit edilmesi ve desteklenmesini önerilmektedir.

Raporlama

YTİ tarafından, yeşil tahvil finansmanlarının temel bileşenlerle ve YTİ kapsamında benimsenen ana prensiplerden olan şeffaflık, açıklık ve doğruluk ilkeleri ile uyumlu olduğunun tespit edilebilmesi adına raporlama bileşenine uyum sağlanması büyük önem arz etmektedir.

Raporlama bileşeni kapsamında YTİ ihraççıları fonun kullandırımına dair güncel bilgiyi hazır bulundurmalı ve tahvil fonunun tahsisatı tamamlanıncaya kadar, yani vade süresince, senelik olarak yatırımcılarına bildirilmesi gerekmektedir. Raporlama dönemleri ihraççı ile yatırımcı tarafından belirlenebilecek olup, YTİ aynı zamanda yeşil tahvilin kullanımı konusunda önemli gelişmelerin vuku bulması durumunda, bu gelişmeler kapsamında senelik raporların güncellemesi tavsiye edilmektedir. Raporlama bileşeni kapsamında ihraççı tarafından hazırlanacak yıllık raporların yeşil tahvil gelirlerinin tahsis edildiği projelerin bir listesini, ayrıca projelerin kısa bir tanımını ve tahsis edilen tutarını ve projelerin tahmin edilen etkilerini içermesi gerekmektedir.

YTİ, niteliksel performans göstergelerinin ve mümkün olduğunda; enerji kapasitesi, elektrik üretimi, azaltılan/önlenen sera gazı emisyonları, temiz enerjiye erişim sağlanan kişi sayısı, su kullanımında azalma, araba sayısındaki azalma gibi niceliksel performans önlemlerinin kullanılmasını önermektedir. İhraççılardan niceliksel performans önlemlerinin tayinde esas aldıkları temel metodolojiyi ve/veya varsayımları açıklamaları ve proje süreçlerinde kazanılan etki izleme yeteneklerine rapor içeriğinde yer verilmesi beklenmektedir. Raporlama faaliyetlerinde ihraççıların yeşil tahvil veya yeşil tahvilin temel özelliklerini yansıtan bir özetini kullanılması ve bu tahvillerin YTİ’nin dört ana bileşeni ile uyumlu temel özelliklerinin gösterilmesi başta yatırımcılar olmak üzere piyasa katılımcılarının bu uyum süreçlerine ilişkin bilgi sahibi olmasına yardımcı olabilmekte ve ihraççıların finanse edilebilirliğine katkı sağlamaktadır.

ICMA tarafından hazırlanan “Etki Raporlamaları İçin Uyumlaştırılmış Çerçeve” başlıklı rehber niteliğindeki ilkeler kapsamında raporlama süreçlerine ilişkin bir takım ek bileşenler öngörülmüştür. Bu rehber çerçeve uyarınca, ihraççıların yeşil projeleri için periyotlara ve süreçlere ilişkin bilgileri tanımlamaları ve bu süreçlere ilişkin bilgileri ifşa etmeleri teşvik edilmektedir. Rehber çerçeve ile ihraççıların projelerini etki raporlarına ekleme veya bu projeleri raporlardan çıkartmalarına ilişkin çeşitli olasılıklar öngörmektedir.

Rehber esasen ihraççıların raporlama faaliyetlerine yol göstermek adına 17 temel öneri içermektedir. Rehber kapsamında ihraççıların yeşil tahviller kapsamında projelerinin uygunluğuna karar vermesi ve projeyi onaylamasından sonra veya ihraççı tarafından yeşil tahvil gelirleri uygun projeler için tahsis edildiğinde ilgili projeler raporlama faaliyetlerine eklenebilecektir. Buna ek olarak, herhangi bir proje yıllık rapor verme süresi içerisinde yeşil tahvil gelirleri ile finanse edilmemiş ise veya projelere dayanak olan kredilerin tamamen geri ödenmesi halinde bu projeler raporlama süreçleri dışında bırakılabilecektir. Raporların, imzalanan toplam tutarı ve bu tutar içerisinde yeşil projelere tahsil edilen gelir miktarını açıkça belirtmesi gerekmektedir. Bu kapsamda raporların imza tarihi veya portföyün “seasoning” periyodu, yani yeni ihraç edilen tahvillerin, karşılaştırılabilir mevcut eski tahvillerden daha yüksek getiri anlamına gelen fiyatlarla işlem gördüğü teorik bir süre, gibi ek birtakım bilgileri içermesi ihraççı için faydalı olacaktır.

İhraççılar, yeşil projelerin finanse edilmesi adına yürüttükleri borçlanma ve yatırım faaliyetlerinin bağlı olduğu gelirlerin tahsisine ilişkin resmi bir iç süreç uygulamaya teşvik edilmektedir. Aynı zamanda ihraççılar tarafından kurum dışı gözden geçirme ve denetim mekanizmaları kapsamında gelirleri tahsisine ilişkin kararlarına baz aldıkları temel özellikleri ve seçtikleri yaklaşımı açıklamaları beklenmektedir. Çerçeve rehber kapsamında özgün yeşil projelerin veya bir proje portföyünün finanse edilmesine bağlı olarak farklı raporlama teknikleri tavsiye edilmektedir. Bu bağlamda; ihraççılar tarafından yeşil tahviller kapsamında özgün yeşil projelerin finanse ediliyor olması halinde; bu projelerin tanımlanması, her proje için beklenen sonuçların açıkça belirtilmesi, total proje büyüklüğüne ilişkin bilgiler ile ihraççının projelerin finanse edilmesindeki paylarının belirtilmesi gerekecektir.

Buna ek olarak proje sonuçlarının orantılı paylarını içermek sureti ile proje bazlı sonuçların toplulaştırılarak raporlanması gerekecektir. Ancak yeşil tahviller ile bir proje portföyünün, yani bir nevi birlikte yönetilen ve bir şirketin finansal ve stratejik hedeflerine optimize edilmiş proje, program ve süreç koleksiyonun, finanse ediliyor olması halinde ise ihraççıların portföy bazlı raporlama kapsamında ihraççılar genellikle bu proje portföyüne ilişkin kapsamlı ve genel bir rapor sunmakta olup, rehber kapsamında ihraççılar projelerin bütün sonuçlar özelinde orantılandırılmış paylarının da açıklanması noktasında teşvik edilmektedir.

Bu süreçlere ek olarak etki raporlarında yeşil tahvil gelirlerinin tahsil edildiği yeşil projelerden beklenen çevresel etkilerin belirtilmesi gerekecektir. Bu raporlamalar ile projelerin ekonomik ömrü sürecinde beklenen ve tahmin edilen etkilerinin belirtilmesi bir yandan da kullanıcıların proje beklentilerinin temelini anlamaları noktasında da önemli bir argüman olacaktır. Ancak projelerin ömürleri, tahmin edilen yıllık etkilerin projenin ekonomik ömürlerinin çarpılması ile elde edilmemeli ve bu hesap içerisine projelerin hızlanma ve yavaşlama süreçleri gibi olası değişken faktörler de eklenerek mümkün olduğunda gerçekçi bir yaşam süresi tahmini sunulmalıdır.

Raporlamalar kapsamında normal kapasitesinde yürütülen bir projenin uygulamaya konmasından önce geliştirilen ex-ante yani geçmişe dönük tahmin verileri kullanılmalıdır. Ancak portföy bazlı raporlamalarda, portföy özelinde ve farklı kategoriler finanse ediliyorsa kategori özelinde ex-ante yani geriye dönük tahminler yıllık analizlere dayandırılabilir. Bu raporlamaların halen yapım veya uygulama aşamasında olan projelere ilişkin tahminleri içeriyor olması dolayısı ile bu sonuçların gerçekleşeceğinin bir garantisi bulunmamaktadır. İhraççının belirli projeler için ex-post yani sonradan doğrulama numunesi alması durumunda, ilgili sonuçlar raporlamaya dahil edilmelidir.

Rehber kapsamında ihraççılara tavsiye edilen bir diğer temel husus ise, proje sonuçlarının karşılaştırılmasını kolaylaştırmak için en az yeşil tahvillerine dahil edilen projelerle sınırlı sayıda olan sektörlere özel temel gösterge programları oluşturmasıdır. YTİ raporlamalarda kullanmak üzere standart bir metodoloji sunmamakla beraber, ihraççıların göstergelerin hesaplanması hususunda, uygulamada sıklıkla kullanılan bir standardizasyonun bulunmaması halinde, kendi metodolojilerini takip edebileceklerini belirtmektedir.

Bunlara ek olarak, ihraççılar, raporlama faaliyetlerinde tutarlılık ilkesini gözeterek raporlanacak üniteleri dönüştürmeyi tercih edebilecektir. Ancak bu dönüştürme işlemi karşılaştırma ve toplulaştırmayı kolaylaştırmak adına belirli bir dönüştürme faktörü baz alınarak gerçekleştirilmelidir. Örneğin; ton kömür eşdeğerini megavat saat cinsine dönüştürmek istendiğinde, bu dönüşüm işlemine ilişkin yaklaşım uygun şekilde ifşa edilmeli ve katılımcıların bilgisine sunulmalıdır. Ancak, rehber kapsamında, ihraççıların sera gazı emisyonlarının yeniden tahmin edilmesi gibi proje dokümantasyonları kapsamında ifşa edilmeyen komplike ve karmaşık yeniden hesaplama yöntemlerine başvurulmaması gerektiği belirtilmektedir. Yeşil tahvil gelirleri ile finanse edilen yeşil projeler uygunluk kriterlerini kısmi şekilde karşılayabilirler, bu bağlamda ilgili projelerin yalnızca bu uygunluk kriterlerini karşılayan kısımları yeşil tahviller ile finanse edilebilecektir. Ancak; kısmi uygunluk gösteren projeler ile ilgili raporlama süreçlerinde ihraççıların tam bir şeffaflık ve açıklık halinde olması teşvik edilmektedir. Bu bağlamda, bir projenin bazı bileşenlerinin ihraççı tarafından benimsenen uygunluk kriterleri ile uyumlu olması ve diğer kısmının ise bu uygunluk kriterlerine uyumlu olmaması mümkün olabilir. Bu gibi durumlarda YTİ, ihraççıların uygunluk kriteri kapsamında neyin kısmi uygun olarak kabul edilip edilmediğini açıkça ifşa etmesini beklemektedir. Dolayısıyla yeşil tahvil gelirlerinin kısmi uygunluğa sahip bir projeye tahsis edilmesi halinde, eğer tahsisatlar öncelikle projenin yeşil bileşenine yapılması veya yeşil bileşen ile diğer kısımlar arasındaki tahsisat oranları gibi ihraççının her bir tahsisatın hangi bileşenle ilgili olduğu hakkındaki tüm varsayımları açıklaması tavsiye edilir. Aynı projeye ilişkin enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji gibi birden farklı beklenen etki bileşenin olması halinde, bu bileşenlerin ayrı olarak raporlanmaması mümkün olabilmektedir.

İhraççılar, atfetme yaklaşımlarını açıklayarak, her bileşenin ilgili finansmandaki payını baz alarak sonuçları farklı bileşenlere atfedebilir. Veya buna alternatif olarak ihraççılar her iki sektör için raporlama metriklerini tek bir tabloda birleştirebilirler. Ayrıca rehber, ihraççıların yeşil tahvillerin tahsis edildiği projelerin raporlama faaliyetleri kapsamında ihraççıların yeşil tahvillerle ilgili aynı kurdaki tüm nakit akışını nasıl raporladıklarını da açıkça belirmeleri beklenmektedir.

Dış Denetim Mekanizmaları Nelerdir?

YTİ’nin en temel ve önemli ilkeleri olan şeffaflık, açıklık ve doğruluk prensipleri kapsamında ihraççılar yeşil tahvillerinin veya tahvil programının prensiplerin YTİ’nin dört temel bileşeniyle uyumunu doğrulamak için dış değerlendirme mekanizmaların yürütülmesi gerektiğini tavsiye edilmektedir. YTİ tarafından bu dış değerlendirme mekanizmalarının, muhasebe kuruluşları, kredi değerlendirme kuruluşları gibi farklı meslek grupları tarafından yürütülebileceğini belirtmekte olup, bu tür hizmet sağlayıcıları tarafından; dürüstlük, tarafsızlık, mesleki yeterlilik, özveri, gizlilik ve profesyonellik gibi temel etik ve mesleki ilkeye uygun hareket edilmesi gerektiğinin altı çizilmektedir. Zira bu diş denetim mekanizmalarının amacı, ihraççılar tarafından iç yönetim ve denetim mekanizmaları kapsamında yürütülen yeşil tahvil gelirlerinin kullanımı ve raporlama gibi süreçlerin YTİ ile uyumunun doğrulanması adına bağımsız kurumlarca dış denetim mekanizmalarının yürütülmesi gerektiği belirtilmektedir.

YTİ ve ICMA tarafından hazırlanan ve periyodik olarak güncelleneceği belirtilen “Dış Değerlendirme Rehberi” kapsamında; bağımsız dış denetim kurumlarının; bağımsız değerlendirmeyi yürütmek için organizasyonel yapı, çalışma prosedürleri ve diğer ilgili sistemlere sahip olması, sağlanan dış değerlendirme kapsamı için gerekli deneyim ve niteliklere sahip personeli istihdam etmesi ve uygulanabilirse, profesyonel tazminat veya mesleki sorumluluk sigortası kapsamına başvurması gerektiği belirtilmektedir

İkinci Taraf Görüşü

İkinci taraf görüşleri, uygun projelerin/varlıkların “yeşilliğini” analiz ederek ihraççıların yeşil tahvil çerçevelerine ilişkin dış bir değerlendirme sunmaktadır. İkinci taraf görüşleri ile çevresel/sosyal/sürdürülebilirlik uzmanlığına sahip ihraççıdan bağımsız bir kurum, görüşlerini yayınlayarak, yeşil tahvil kapsamında finanse edilen projelerin yeşil olma unsurlarına ve yeşil tahvil çerçevesine ilişkin ihraççının iç süreçlerinde yürütülen denetim ve yönetim mekanizmalarına ilişkin dış bir değerlendirme sunulmaktadır. Yayınlanacak ikinci taraf görüşleri, ihraççının yeşil tahvil çerçevesine ilişkin danışmanlık hizmeti veren kurumlardan bağımsız olmalı, yani ikinci taraf görüşü, dış denetime konu yeşil tahvil çerçevesinin hazırlanma süreçlerinde danışmanlık veren bağımsız kuruluştan farklı bir tarafça yürütülmeli veya aynı kurum içerisinde bağımsızlığın sağlanabilmesi adına kurum içinde bilgi engelleri gibi uygun prosedürler yürütülmelidir. İkinci Taraf Görüşleri ile genel olarak YTİ ile uyumun değerlendirmesini gerekecektir

Buna ek olarak, ikinci taraf görüşleri ile ihraççıların çevresel/sosyal sürdürülebilirlikle ilgili kapsayıcı hedefleri, stratejileri, politikaları ve/veya süreçleri hakkında bir değerlendirme yapılmalı ve gelirlerin kullanımı için öngörülen proje türleri kapsamlı olarak çevresel/sosyal özelliklerinin değerlendirilmelidir.

Doğrulama

Bir ihraççı, iş süreçleri ve/veya çevresel kriterlere yönelik bir dizi kritere karşı bağımsız doğrulama alabilir. Doğrulama, dahili standartlara veya ihraççının bulunduğu taleplerle ya da harici standartlara uyum üzerine odaklanabilir. Ayrıca öncelikli varlıkların çevresel olarak sürdürülebilir özelliklerinin değerlendirilmesi doğrulama olarak adlandırılabilir ve harici kriterlere referans verebilir. Bir ihraççının gelirlerin kullanımı için dahili izleme yöntemi, Yeşil Tahvil gelirlerinden elde edilen fonların tahsisi, çevresel etki beyanı veya raporlamanın YTİ ile uyumu da güvence veya tasdik ile doğrulanabilir olarak değerlendirilmektedir

Sertifikasyon

YTİ kapsamında öngörülen bir diğer diş denetim mekanizması sertifikasyondur. Sertifikasyon denetimi kapsamında ihraççının yeşil tahvili veya ilgili yeşil tahvil çerçevesi ya da yeşil tahvillerden elde edilen gelirin kullanımı gibi unsurlar onaylanmış bir harici yeşil değerlendirme standardı ve etiket ile sertifikalandırabilecektir. Ancak YTİ bu tür dış denetim mekanizmalarının uygulanmasını kesin bir şart olarak öngörmemekte, ihraççının YTİ ile uyumunun şeffaflık ve açıklık ilkeleri doğrultusunda teyit edilebilmesi adına bu tür dış denetim mekanizmalarına başvurulmasını tavsiye etmektedir. Sertifikasyon denetimi kapsamında ihraççıların yeşil tahvillerine entegre edilmiş ve özellikli kriterleri tanımlayan standartlar veya etiketler, bu kriterlere uyum sağlanıp sağlanmadığının tespit edilebilmesi ve sertifikasyon kriterlerine uyumu doğrulamak adına nitelikli, akredite üçüncü taraflar tarafından test edilmektedir.

Derecelendirme

YTİ kapsamında uygulanması tavsiye edilen son dış denetim mekanizması derecelendirmedir. Derecelendirme bir şirketin veya kurumun, kendisini borçlandıran bir sözleşmeye istinaden bu sözleşmeden kaynaklanan mali yükümlülüklerini ve taahhütlerini yerine getirebilme becerisinin belirli bir metodoloji kapsamında belirlenmesidir. Bu bağlamda derecelendirme hizmetleri ihraççının yeşil tahvil ihracı dolayısı ile yüklendiği borçları temerrüde düşmeden veya YTİ bileşenleri ve ilkeleri ile uyumu koruyarak borcunu geri ödemeye istekli ve muktedir olma olasılığını belirlemesi dolayısıyla yatırımcıların yatırım karar ve tercihlerinde dikkate aldıkları önemli bir dış değerlendirme mekanizmasıdır.

Derecelendirme denetimi kapsamında ihraççıların yeşil tahvili, yeşil tahvil çerçevesi veya gelir kullandırım çerçevesinin ilgili kısımlarının derecelendirme hususunda yetkin ve nitelikli üçüncü taraflar tarafından belirlenmiş bir skorlama/derecelendirme metodolojisine göre değerlendirmeye tabi tutulmasıdır. Bağımsız bir üçüncü kurum tarafından yapılan değerlendirme; ihraççının çevresel performansına ilişkin veriler, YTİ’ye yönelik ilerleme süreci ya da yeşil tahvil ihracı kapsamında ihraççı tarafından baz alınan, -2. derece iklim değişikliği senaryosu gibi, performans gösterge odaklanarak yeşil tahvillere ilişkin maddi çevresel riskleri yansıtmaktadır.

Bağımsız dış denetim mekanizmalarının türüne bağlı olmaksızın, dış denetim kurumu tarafından hazırlanacak raporların; denetimin amacı, denetim işinin kapsamı ve dış değerlendiricinin yetkinliklerinin genel tanımı, bağımsızlık ve çıkar çatışması politikası hakkında açıklamalar, raporda kullanılan tanımlar, analitik yaklaşım ve/veya denetimde kullanılan yöntemler ile bağımsız değerlendirme ile ilgili herhangi bir sınırlama da dâhil olmak üzere bağımsız değerlendirme raporunun sonuçlarını içermesi gerekmektedir. YTİ kapsamında gerçekleştirilecek dış denetimlerde ilkelerin dört temel bileşeniyle uyumu bağımsız denetim kurumu tarafından teyit etmeli ve uygunluğu değerlendirmelidir. Buna ek olarak dış denetim mekanizmasının türüne göre, denetimin kapsamına girdiği ölçüde ihraççı tarafından belirlenmiş olan projelerle ilgili önemli potansiyel çevresel ve/veya sosyal risklerin değerlendirmesi gerekecektir.