1.  GİRİŞ

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de (‘’32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’’) Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (“Tebliğ”) 19 Nisan 2022 tarihli 31814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Tebliğ ile 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 8’inci maddesi 9’uncu fıkrasında yer alan; ‘’Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.’’ ifadesinden sonra gelmek üzere “Ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur.” cümlesi eklenmiştir.

Tebliğ ile 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 8’inci maddesi 15’inci fıkrasına altı çizili ifadeler eklenmiştir.

‘’…Kamu kurum ve kuruluşlarının veya Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması, ödenmesi ve kabul edilmesi mümkündür.

Böylelikle, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu menkul satış sözleşmelerinin döviz cinsinden düzenlenebileceği ve ödemelerin de döviz cinsinden yapılabileceği ifade edilmiştir.

Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

2. YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’de Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkün kılınmıştır. Tebliğ ile yapılan değişiklik ile sözleşmesel yükümlülüklerin dövize endeksli kararlaştırılması hususunda bir değişiklik yapılmamış ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.

Netice itibariyle, (taşıt satış ve kiralama sözleşmeleri hariç) menkul mallar için;

i. Satış/kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması,

ii. Satış sözleşmelerinde yükümlülüğün (yükümlülük sözleşme kapsamında ortaya çıkmalıdır) Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi,

iii. Kiralama sözleşmelerinde ise hem dövize endeksli kararlaştırmak hem de bu yükümlülüklerin dövize endeksli olarak ödenmesi ve kabul edilmesi gerekmektedir.

Menkul Malların Kapsamı

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 209’uncu maddesinde;

‘’Taşınır satışı, Türk Medenî Kanunu uyarınca taşınmaz sayılanlar ‘’dışında kalan ve diğer kanunlarda taşınır olarak belirtilen şeylerin satışıdır.’’ şeklinde ifade edilmiştir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 704’üncü maddesinde ise taşınmaz ifadesi ‘’arazi, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar, kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler’’ şeklinde tanımlanmıştır. Bu sebeple, taşınmaz tanımında sayılan hususlar dışında tüm malların taşınır menkul kategorisinde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Ayrıca Tebliğ’de herhangi bir istisna hükmün yer almaması nedeniyle menkul niteliğinde olan ticari malların da (emtialar da dahil olmak üzere) bu kapsamda değerlendirilmesi gerekmektedir.

Özetle, Tebliğ’de geçen “menkul” ibaresi gayrimenkul tanımına girmeyen her türlü mal ve eşyayı kapsamaktadır.

3. YURT DIŞINDA YERLEŞİK KİŞİLER İLE AKDEDİLEN MENKUL SATIŞ SÖZLEŞMELERİNİN AKIBETİ NE OLACAKTIR?

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 21.04.2022 tarihli basın açıklamasına (‘’Basın Açıklaması’’) göre;

Yapılan değişikliğin Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdettikleri/akdedecekleri menkul satış sözleşmeleri konusu ödeme yükümlülüklerine ilişkin olması sebebiyle, Türkiye’de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişiler arasında akdedilmiş/akdedilecek menkul satış sözleşmelerine ilişkin ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunluluğunun bulunmadığı ifade edilmiştir.

4. TEBLİĞ’İN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİH SONRASINDA DÜZENLENMİŞ EMTİALARIN AKIBETİ NE OLACAKTIR?

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Basın Açıklaması’na göre;

Yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği 19.04.2022 tarihi ve bu tarih sonrasında döviz cinsinden düzenlenmiş olan çek vb. ödeme araçlarının Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdettikleri/akdedecekleri menkul satış sözleşmeleri konusu ödeme yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde kullanılmasının mümkün olmadığı ifade edilmiştir.

5. TEBLİĞ’İN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİH ÖNCESİNDE DÜZENLENMİŞ EMTİALARIN AKIBETİ NE OLACAKTIR?

Tebliğ ile birlikte herhangi bir geçiş hükmü konulmadığı için, Tebliğ’in yayımı tarihinden (19/04/2022) önce yapılan satışlara ilişkin döviz cinsinden düzenlenen çek ve senetler için de yükümlülüğün yerine getirilmesi noktasında Türk Lirası cinsinden ödeme yapılması gerektiği kanaatindeyiz.

6. TEBLİĞ’İN TAŞIT SATIŞLARINA ETKİSİ NE OLMUŞTUR?

 

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Basın Açıklaması’na göre;

Yapılan değişikliğin taşıt satış sözleşmelerinin mevcut durumunu değiştiren bir hüküm içermediği, 19.04.2022 tarihinde gerçekleştirilen değişiklik öncesinde olduğu gibi değişiklik sonrasında da Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri taşıt satış sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmasının mümkün olmadığı ifade edilmiştir.

7. TEBLİĞ KAPSAMINDAKİ DİĞER HUSUSLAR

 

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Basın Açıklaması’nda;

  • 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin olarak yapılan sözleşmelerin, 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 8’inci maddesinin on yedinci fıkrasına tabi olduğunun ve bu sözleşmelere ilişkin yükümlülüklerin 19.04.2022 tarihinde yapılan değişiklik kapsamında olmadığı ifade edilmiştir.
  • 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile bu Kanuna dayalı olarak yapılan düzenlemeler çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülüklerin döviz cinsinden kararlaştırılmasının 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 8’inci maddesinin on sekizinci fıkrası uyarınca mümkün olduğu ve bu işlemlere ilişkin yükümlülüklerin 19.04.2022 tarihinde yapılan değişiklik kapsamında olmadığı ifade edilmiştir.
  • 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğin 8’inci maddesinin diğer fıkralarında yer alan menkul satış sözleşmeleri dışındaki sözleşmelere ilişkin ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden kabul edilmesi ve yerine getirilmesine yönelik herhangi bir değişiklik yapılmadığı ve mevcut istisnaların geçerli olduğu ifade edilmiştir.

8. DÖVİZ ÖDEMLERİNİN TÜRK LİRASI CİNSİNDEN YAPILMASI HALİNDE HANGİ KUR ESAS ALINACAKTIR?

Döviz cinsinden düzenlenen sözleşmelere konu yükümlülüklerin, yerine getirildiği tarih yani ödeme tarihinde TCMB tarafından yayımlanan döviz alış kurlarının esas alınması gerektiği kanaatinde olmakla birlikte, taraflar arasında yer alan sözleşme hükümlerinde aksi kararlaştırılmış ise ilgili hükümlerin uygulanabilir olduğu kanaatindeyiz.

9. YAPTIRIMLAR

1567 Sayılı Türk Parası Kıymeti’nin Korunması Hakkında Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında, düzenlenen hükümlere aykırı davranılması halinde, üç bin Türk Lirası’ndan yirmi beş bin Türk Lirası’na kadar idari para cezasına hükmolunabileceği ifade edilmiş olup, işbu ceza tutarı her yıl artırılmaktadır. Yeniden değerleme oranları dikkate alınır ise idari para cezalarının yaklaşık sınırının 11.000,00.-TL-100.200,00.-TL olacağı ifade edilebilecektir. İdari para cezaları yükümlülüğe aykırı davranan her iki taraf için ayrı ayrı uygulandığından Tebliğ’e aykırı hareket edilmesi her iki taraf için olumsuz sonuç doğuracaktır.

10. SONUÇ

Tebliğ kapsamında, 19.04.2022 tarihi itibariyle taşıt sözleşmeleri dışında ve yalnızca Türkiye’de yerleşik kişiler arasında imzalanacak olan tüm menkul satış sözleşmelerine ilişkin olarak sözleşme bedelinin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkün olsa da ödemelerin Türk Lirası şeklinde yapılması zorunlu hale getirilmiştir.