Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan ve 14 Ocak – 11 Şubat 2025 tarihleri arasında paydaşların geri bildirimine açık olan FuelEU Denizcilik Yönetmeliği’nin Taslak Uygulama Yönetmeliği, Avrupa Birliği içinde deniz taşımacılığının sürdürülebilirliğinin artırılması açısından kritik bir adımı temsil etmektedir.  Taslak Uygulama Yönetmeliği, “uğrak limanı” tanımındaki olası boşlukları ele alarak karbon sızıntısını azaltmaya odaklanmaktadır.

FuelEU Denizcilik Yönetmeliği kapsamındaki Taslak Uygulama Yönetmeliği, Avrupa Birliği’nin (“AB”) deniz taşımacılığını karbonsuzlaştırma ve çevresel taahhütlerini yerine getirme çabalarında önemli bir adımı temsil etmektedir.

Bu düzenleme, “uğrak liman” tanımındaki potansiyel boşlukları ele alarak karbon kaçağını azaltmayı ve denizcilik sektöründe eşit şartlar sağlamayı amaçlayarak, AB dışındaki komşu konteyner aktarma limanlarının belirlenmesini ve düzenlenmesini hedeflemektedir.

Taslak yönetmelik için geri bildirim süresi 14 Ocak 2025 ile 11 Şubat 2025 tarihleri arasında açık olup geri bildirimlerin incelenmesi ve gerekli düzeltmelerin yapılmasının ardından yönetmeliğin 2025 yılının ilk çeyreğinde kabul edilmesi planlamaktadır. Kabul edilmesinin ardından Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasından üç gün sonra yürürlüğe girecektir.

FuelEU Denizcilik Yönetmeliği’nin önemli bir yönü, “komşu konteyner aktarma limanları (neighbouring container transhipment ports)” olarak adlandırılan belirli limanların tanımlanması ve “uğrak liman (port of call)” kavramının dışında tutulmasıdır.

Söz konusu Uygulama Yönetmeliği Taslağı, FuelEU Denizcilik Yönetmeliği Madde 2(2)’de belirtilen kriterlere uygun olarak bu limanların kesin bir listesini oluşturmayı amaçlamaktadır.

Uygulama Tüzüğünün Hedefleri

Taslak uygulama yönetmeliği öncelikle, denizcilik şirketlerinin AB dışındaki aktarma limanlarını kullanarak karbon kaçağı riskini en aza indirmeyi amaçlamaktadır. Yönetmelik, komşu konteyner aktarma limanlarını açıkça tanımlayarak, AB limanları için rekabetçi dezavantajlar yaratmadan FuelEU Denizcilik Yönetmeliği’nin çevresel hedeflerinin desteklenmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Böylece komşu konteyner aktarma limanlarındaki durakları “uğrak liman” tanımının dışında tutarak, nakliye şirketlerinin FuelEU yükümlülüklerini atlatmasını önlemeyi hedeflemektedir.

Ayrıca Uygulama Yönetmeliği, nakliye şirketleri, doğrulayıcılar ve Üye Devlet yetkilileri için uyum ve uygulama mekanizmalarını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.

Komşu Konteyner Aktarma Limanlarının Belirlenmesi için Temel Kriterler

FuelEU Denizcilik Tüzüğü Madde 2(2), komşu konteyner aktarma limanlarının belirlenmesine yönelik kriterleri ortaya koymaktadır. Buna göre bir liman aşağıdaki koşulları karşılamalıdır:

  • Aktarma Payı (Transhipment Share): Liman, verilerin mevcut olduğu en son 12 aylık dönemde yirmi fit eşdeğer birim (twenty-foot equivalent units – “TEUs”) cinsinden ölçülen toplam konteyner trafiğinin %65’ini aşan bir aktarma payına sahip olmalıdır.
  • Coğrafi Yakınlık: Liman bir AB Üye Devleti’nin dışında yer almakla birlikte bir AB Üye Devleti’nin yargı yetkisi altındaki bir limana 300 deniz milinden daha az mesafede bulunmalıdır.
  • Mevzuat Uyumu: FuelEU Denizcilik Yönetmeliği’ne eşdeğer tedbirler uygulayan üçüncü ülkelerde bulunan limanlar listeden çıkarılmıştır.

Taslak Yönetmelik, 2003/87/EC sayılı Direktif kapsamında benzer limanları belirleyen 2023/2297 sayılı Uygulama Yönetmeliği’nde kullanılan aynı veri ve analizleri kullanarak tutarlılığı sağlamayı amaçlamaktadır

Taslak Yönetmelikte Belirlenen Limanlar

Taslak yönetmelikte sayılan kriterlere uygun iki liman komşu konteyner aktarma limanları olarak tanımlamaktadır. Bunlar:

  • East Port Said (Mısır): Bir AB Üye Devlet limanına 300 deniz milinden az mesafede bulunan East Port Said, %65’lik aktarma eşiğini aşmaktadır. Mısır’ın FuelEU Denizcilik Yönetmeliği’ne eşdeğer önlemler almaması, listeye dahil edilmesini haklı çıkarmaktadır.
  • Tanger Med (Fas): Benzer şekilde 300 deniz milinden daha az mesafe içinde yer alan Tanger Med de aktarma payı kriterini aşmaktadır ve Fas’ın düzenleyici çerçevesi gereken standartlarını karşılamamaktadır.

Sonuç

FuelEU Denizcilik Yönetmeliği kapsamındaki taslak uygulama yönetmeliği, AB’nin denizcilikte karbonsuzlaştırma çabalarının bütünlüğünü ve etkinliğini sağlamada hayati bir adımı temsil etmektedir. Hukuki açıdan, komşu aktarma limanlarının kesin bir listesinin tanımlanmasıyla netlik sağlanmakta ve nakliye şirketleri ile liman yetkilileri gibi paydaşlar için belirsizlik azaltılmaktadır. Çevresel açıdan ise yönetmelik, olası boşlukları gidererek AB’nin denizcilik sektöründeki sera gazı emisyonlarını azaltma taahhüdüyle uyum göstermektedir.

Ancak yönetmeliğin uygulanması, doğru aktarma verilerine dayanılarak adil bir değerlendirme yapılmasını gerektirirken, hariç tutulan limanlar veya kriterlere itiraz eden ülkelerden kaynaklanabilecek anlaşmazlık risklerini de beraberinde getirmektedir.

Bu sebeple, başarılı bir şekilde uygulanması, sağlam veri toplama, paydaşlarla açık iletişim ve jeopolitik etkilerin dikkatli bir şekilde yönetilmesine bağlı olacaktır. İstişare sürecinden elde edilen geri bildirimler dahil edildikçe, sürdürülebilir ve adil bir sonuç elde etmek için çevresel hedefleri ekonomik ve operasyonel hususlarla dengelemek büyük bir önem taşıyacaktır.