Teknopark Bilgi Notu

Türk hukuku ve ticaret hayatında “Teknoloji Gelişim Bölgeleri” adıyla geçen teknopark içerisinde işletme kurmanın faydaları, şartları ve hakkında değerlendirme.

06.07.2001 tarihinde 24454 Sayılı Resmi Gazete ile 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu (“Kanun”) yürürlüğe girmiştir. İşbu bilgi notumuz (“Bilgi Notu”) kapsamında söz konusu Kanun uyarınca kurulan teknoloji geliştirme bölgeleri ve bu bölgelerde kurulan işletmelerin avantajları değerlendirilecektir.

1. GİRİŞ

• Kanun uyarınca teknokentler, teknoloji geliştirme bölgeleri adı altında kurulmuş alanlardır. Kanun lafzında her ne kadar teknoloji geliştirme bölgeleri olarak adı geçse de uygulamada çoğunlukla teknokent veya teknopark ibaresi kullanılmaktadır. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan araştırmaya göre Türkiye’de aktif olarak 87 adet teknoloji geliştirme bölgesi yer almakta olup, 13 adet teknoloji geliştirme bölgesinin ise altyapı çalışması devam etmektedir.
• Kanun uyarınca teknokentlerin amacı; Üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin iş birliği sağlanarak, ülke sanayiinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulmasıdır.
• Teknokentler, Kanun’a uygun ve anonim şirket olarak kurulan, bölgenin yönetimi ve işletmesinden sorumlu şirketler olan “Yönetici Şirket” tarafından yönetilir. Her teknoparkta bir adet yönetici şirket bulunmaktadır.
• Özetle açıklamak gerekirse teknokentler, üniversite ve sanayi arası iş birliğinin somutlaştığı ve uygulamaya konulduğu yerlerdir. Teknokentlerin temel amacı üniversiteler ve araştırma merkezlerindeki Ar-Ge sonuçlarının sanayiye aktarılmasıdır.

1. TEKNOKENTE KABUL AŞAMASI

• Teknokentler, Türkiye’ye yayılmış halde olup, genellikle gelişimini tamamlamış, güçlü ve etkin bir bilgisayar ağına sahip üniversite içinde veya yakında bulunurlar. Her teknoparkın kendi içinde risk ve artıları olup, teknopark özelinde değerlendirme yapılmalıdır. Fakat genel olarak girişimcilere bağımsız ve tarafsız çalışma ortamı sağlayarak sanayiler ile bağlantı oluşturmaktadırlar.
• Teknokentler ortak bir kriter olarak işletmelerin fikirleri, projenin Ar-Ge niteliği, inovatif değeri, ticarileşip ticarileşmediği gibi konular ve bununla beraber girişimcinin ve şirketin profili ile başarısı kriterleri ön plana çıkmaktadır. Teknokente girmek isteyen firmaların mutlaka Ar-Ge çalışması yapmaları ya da bu kapasitede olmaları şarttır. Her teknopark için geçerli olmak üzere toplamda üç adet kabul aşaması bulunmaktadır.
• İlk aşamada internet üzerinden formlar doldurularak gerekli belgeler gönderilmektedir. Online yapılan ilk aşama başvurusunun ardından bir hakem heyeti tarafından başvurular değerlendirilecektir. Üçüncü ve hakem heyeti onayının ardından son aşamada “Teknokent Yürütme Kurulu” onayı gerekmektedir. İşbu onayın ardından işletmenin teknokente kabulü sağlanmakta ve avantajlardan yararlanabilmektedir.

III. Teknoparkta İşletme Kurmanın Avantajları

Teknokentlerde yapılan girişimlere ilişkin destekler esas olarak 11 başlık altında toplanmaktadır.

1. Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Sağlanan Vergisel Destekler

İşletmeler, bölgede başlatıp sonuçlandırdıkları Ar-Ge veya tasarım projeleri sonucu elde ettikleri teknolojik ürünün üretilmesi için gerekli yatırımı, yönetici şirketin uygun bulması ve Bakanlığın izin vermesi şartıyla bölge içerisinde yapabilmektedir. Söz konusu yatırıma konu olan teknolojik ürünün üretim izin belgeleri, ilgili kurum ve kuruluş tarafından Bakanlık görüşü alınarak, öncelikle verilir.

Bu yatırımlara ilişkin faaliyetler, Vergi Usul Kanunu (“VUK”) gereğince tutulması zorunlu defterlerde yatırım yapan işletmelerin bölgede yürüttükleri Ar-Ge veya tasarım faaliyetlerinden ayrı olarak izlenir. Bu yatırımlar nedeniyle bölgede çalışan personel ve bu yatırımlarından elde edilecek kazançlar bölge dışında faaliyet gösteren işletmelerin ve bunların personelinin tabi olduğu esaslara göre vergilendirilir. Ancak, aşağıda belirtilen istisnalar göz önünde tutulur.

Yönetici şirket bu Kanun’un uygulanması ile ilgili olarak düzenlenen kâğıtlar yönünden damga vergisinden, yapılan işlemler bakımından harçlardan ve bölge alanı içerisinde sahip olduğu taşınmazlar dolayısıyla emlak vergisinden muaftır. Atık su arıtma tesisi işleten bölgelerden, Belediyelerce atık su bedeli alınmaz.

2. Bölge Firmalarına Ücret Desteği

Temel bilimler alanlarında en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden teknoloji geliştirme bölgeleri firmalarının bu personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutar kadarlık kısmı iki yıl süreyle, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır. Ancak bu kapsamda her bir teknoloji geliştirme bölgesi firmasına sağlanacak destek, ilgili ayda teknoloji geliştirme bölgesi firmasında istihdam edilen toplam personel sayısının yüzde onunu geçemez.

Bu destek, teknoloji geliştirme bölgeleri yönetici şirketlerinde istihdam edilen temel bilimler mezunu Ar-Ge personeline de aynen uygulanır.

3. Gümrük Vergisi ve Harç İstisnası

Bu Kanun kapsamında yürütülen yazılım, AR-GE, yenilik ve tasarım projeleri ile ilgili araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü fondan, bu kapsamda düzenlenen kâğıtlar ve yapılan işlemler damga vergisi ve harçtan müstesnadır.

4. Gelir/Kurumlar Vergisinden İstisnalar

Teknoparklarda yer alan işletmeler teknopark yönetimine sunmuş olduğu Ar-Ge projesi kapsamında geliştirdikleri ürünler üzerinden elde ettikleri kazançlar için devlete gelir/kurumlar vergisi ödememektedir. (Geçici madde 2)

Yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31/12/2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır.

Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu kazançlarının gayri maddi hakların satılması, devri veya kiralanmasından elde edilmesi halinde, istisnadan yararlanılmasını, bu hakların ilgili mevzuat çerçevesinde tescil, kayıt veya bildirim şartına bağlamaya, mükellefin gayrı maddi hak geliri ve varsa bağlı olduğu grubun satış hasılatına göre tescil şartına bağlı olmaksızın belgelendirme usulüne tabi tutmaya, istisnadan yararlanacak kazancı, bu kazancın elde edilmesine yönelik faaliyetler kapsamında gerçekleştirilen nitelikli harcamaların toplam harcamalara oranına isabet eden kısmı İle sınırlandırmaya, bu oram toplam harcama tutarını aşmamak üzere yüzde 30’una kadar artırımlı uygulatmaya, nitelikli ve toplam harcamaları tanımlamaya Bakanlar Kurulu, bu kapsamda uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yetkilidir. 

5. Ücretlerde Vergi İstisnası

Bölgede çalışan; Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2028 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır. Gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesine ilişkin teşviklerden yararlanacak olan destek personeli sayısı, AR-GE ve tasarım personeli sayısının yüzde onunu aşamaz. Hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretler de bu istisna kapsamındadır. Haftalık kırk beş saatin üzerindeki ve ek çalışma sürelerine ilişkin ücretler bu istisnadan faydalanamaz. Yönetici şirket, ücreti gelir vergisi istisnasından yararlanan kişilerin bölgede fiilen çalışıp çalışmadığım denetler.

Bölgede yer alan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve tasarım personelinin bu bölgelerde yürüttüğü projelerle doğrudan ilgili olmak şartıyla, proje kapsamındaki faaliyetlerin bir kısmının bölge dışında yürütülmesinin zorunlu olduğu durumlarda bölge dışındaki bu faaliyetlere ilişkin ücretlerinin yüzde yüzünü aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulu’nca ayrı ayrı veya birlikte belirlenecek kısmı ile bölgede yer alan işletmelerde en az bir yıl süreyle çalışan Ar-Ge ve tasarım personelinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere bölge dışında geçirdiği sürelere ilişkin ücretlerin yüzde yüzünü aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulu’nca ayrı ayrı veya birlikte belirlenecek kısmı, gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilir. Bu kapsamda teşvikten yararlanılması için bölge yönetici şirketinin onayının alınması ve Bakanlığın bilgilendirilmesi zorunludur. Yönetici şirketin onayı ile bölge dışında geçirilen sürenin bölgede yürütülen görevle ilgili olmadığının tespit edilmesi halinde, ziyaa uğratılan vergi ve buna ilişkin cezalardan ilgili işletme sorumludur.

6. SGK Prim Muafiyeti

Teknoparkta yer alan şirketler, Ar-Ge, tasarım veya destek personelleri için SGK işveren prim payının %50’sini ödememektedir.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteğine teşvik 31/12/2028 tarihine kadar uygulanmak üzere, bölgede faaliyette bulunanlara Bakanlık tarafından uygun görülen alanlarda gerçekleştirecekleri projelerinin finansmanında kullanılmak üzere gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye destekleri, beyan edilen gelirin veya kurum kazancının yüzde onunu ve öz sermayenin yüzde yirmisini aşmamak üzere, Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesi uyarınca ticari kazancın ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesine göre kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılır. İndirim konusu yapılacak tutar yıllık olarak 500.000 Türk lirasını aşamaz. Bu maddede yer alan oranları ve parasal sınırı yarısına kadar indirmeye veya dört katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bu kapsamdaki projelerin finansmanında kullanılmak üzere gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteklerinin iki yıl içerisinde ilgili projenin finansmanında kullanılmayan kısmı için indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir.

7. Belirli Ürünlerde KDV İstisnası

KDV Kanunu’nun geçici 20’nci maddesine göre ve Kanun’a göre teknoloji geliştirme bölgesinde ve ihtisas teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde, münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, oyun, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden müstesnadır. Yüklenilen KDV Kanun’un 32’nci maddesine göre iade edilebilir.

8. Ar-Ge İndirimden Yararlanma Durumu

5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’un 4’üncü maddesinin 5’inci fıkrasında “Bu kanun kapsamındaki indirim istisna, destek ve teşviklerden yararlananalar 4691 Sayılı Kanun’un geçici 2’nci maddesi hükmümden ayrıca yararlanamaz.” Bu durumda Ek 2’nci maddede öngörülen yukarıda açıklanan kurumlar vergisi istisnasından yararlanan Teknoparkta faaliyet gösteren bir gelir veya kurumlar vergisi mükellefi işletme Ar-Ge indiriminden yararlanamayacaktır.

9. Yabancı Uyruklu Personel Çalıştırma Kolaylığı

Bölgelerde 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu (“Yabancı Yatırımcılar Kanunu”), 27/2/2003 tarihli ve 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yabancı uyruklu yönetici, vasıflı Ar- Ge personeli çalıştırılabilir.

10. Yabancı Yatırımcıların Teşvik Edilmesi

Yabancı özel hukuk tüzel kişileri Yabancı Yatırımcılar Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yönetici şirkete iştirak edebilir. Ayrıca, yabancı yatırımcılar, 6170 ve 6676 sayılı kanunlar kapsamında Ar-Ge, Yazılım ve Tasarım faaliyetlerini bölgede yürütebilir.

11. Bölge Dışı Çalışma İzni

Kanun ve Uygulama Yönetmeliği uyarınca girişimci/şirketlere bölgede yürütülen proje kapsamında belirli bir oranda bölge dışında da çalışma kolaylığı sağlanmıştır. Bu amaçla bölgede yer alan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve tasarım personelinin bu bölgelerde yürüttüğü projelerle doğrudan ilgili olmak şartıyla, proje kapsamındaki faaliyetlerin bir kısmının bölge dışında yürütülmesinin zorunlu olduğu durumlarda bölge dışındaki bu faaliyetlere ilişkin ücretlerinin yüzde yüzünü aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulunca ayrı ayrı veya birlikte belirlenecek kısmı gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilir.

• Özetle, her girişim teknoparkta bir işletme kuramamaktadır. Teknoparka bir işletmenin girişi için 3 aşama bulunmaktadır. Sırasıyla bu üç aşama: Online değerlendirme, hakem heyeti ve teknopark yürütme kuruludur. Her teknopark kendi içinde farklı kurallara ve işleyişe sahip olmakla birlikte, söz konusu işleyişte önemli olan nokta teknoparkı yöneten Yönetici Şirket’tir. Bu nedenle her teknopark için spesifik olarak o teknoparkın özelinde değerlendirme yapılmalıdır. Ancak yukarıda yazılan ve izah edilen avantajlar açık şekilde yer almakta olup, teknoparkın birinden diğerine göre değişmemektedir.

İletişim

Daha fazla bilgi için lütfen bizimle iletişime geçiniz:

“Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teknoloji Geliştirme Bölgesi”, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Mart 2023