Konu : Sosyal Medya Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

Tarih : 28.10.2022

1. GİRİŞ

Basın Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun  (‘’Kanun’’) 18 Ekim 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. “Dezenformasyonla Mücadele Düzenlemesi” olarak bilinen Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaşmıştır. 18 Ekim 2022 tarihinde yayınlanan sosyal medya kanunu, Türkiye’de haber üreten ve yayın yapan internet medyasının, sosyal ağ şirketlerin, halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayan kuruluşların ve kişilerin faaliyetlerinden sorumlu tutulmasını düzenleyerek internet kullanıcılarının her türlü suistimalden, ihlalden ve saldırıdan korunmasını hedeflemiştir.

2. YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

Dijitalleşmenin insan hayatında fazlasıyla etkili olması ve sosyal medya platformlarının çeşitlenmesi, kişilerin sosyolojik ve hukuki birçok problemle veya kişilik haklarının ihlaliyle karşılaşmasını beraberinde getirmiştir. Kişilik hakları ihlal edilen bireyler, anayasal güvence altında olan haklarının korunması noktasında beklenti içine girmektedirler. Bu sebeple sosyal medya yasası temel hak ve özgürlüklerin korunacağı, ihlaller karşısında yaptırımlarla karşılaşılacağı ve aynı zamanda ifade özgürlüğünün de güvence altına alınacağı düzenleyici bir rol üstlenmektedir.

Avrupa Birliği, “Digital Services Act/ Dijital Hizmetler Yasası” ile “Genel Veri Koruma Tüzüğünde” olduğu gibi öncü regülatör olarak gerekli adımları atmıştır. Ülkemizde de gelişen teknoloji ile dezenformasyonun vardığı nokta, temel hak ve özgürlükleri korumak adına bu tehditle mücadele etmeyi zorunlu kılmıştır. Bu çerçevede mevzuatımızdaki düzenlemeleri yeni duruma uygun hale getirmeye yönelik ilave düzenlemeler yapılması zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

Değişen sosyal medya yasası ile internet haber siteleri ‘’5187 sayılı Basın Kanunu’’ ile ‘’5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’’ kapsamına alınmış ve çalışanları yazılı medyada çalışan basın mensupları ile eşit şartlara sahip hale getirilmiştir. 5953 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle; internet haber sitelerinde fikir ve sanat işlerinde ücret karşılığı çalışanlar da gazeteci tanımına dahil edilmiştir. Bu sayede ifade özgürlüğü ve doğru haber alma hakkının kuvvetlendirilmesi hedeflenmiştir.

Kanun kapsamında; internet haber siteleri süreli yayınlara dahil edilerek, süreli yayınlara benzer şekilde beyanname verilmesi, cezai ve hukuki sorumluluğu, düzeltme ve cevap hakkı, yargılama usulü ve beyannamelerin verileceği mercii düzenlenmiştir. İnternetin doğası ve dinamik yapısından kaynaklanabilecek problemlerin giderilmesi amacıyla bir içeriğin internette ilk kez sunulmaya başlandığı tarihin, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde belirtilmesi zorunlu hale getirilerek bu içerikten doğacak sorumluluklar açısından tarih tespiti mümkün hale getirilmiştir.

Ayrıca özel kanunlardaki hükümler uyarınca gazetelerde yayınlatılması zorunlu olan resmi ilanların, etkin ve verimli şekilde daha fazla muhataba ulaştırılması, şeffaflık ve rekabet ortamının sağlanması amacıyla internet haber sitelerinde de yayınlanmasına imkan verilmiştir.

Basın Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yapılan değişiklikleri daha ayrıntılı inceleyecek olursak;

a. İnternet Haber Sitelerinde Çalışanlar Basın Mensubu Sayılmasına Dair Değişiklik :

9/6/2004 tarihli ve 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 1’inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde, ikinci fıkrasında yer alan “yayımını” ibaresi “yayımı ile internet haber sitelerini” şeklinde değiştirilmiştir. Değiştirilen madde şartları karşılayan internet habercilerine, spikerlerine, editörlerine ve yayıncılarına Basın Kartı vermeyi sağlamaktadır. İlgili hüküm aşağıda yer almaktadır;

“Bu Kanunun amacı, basın özgürlüğü ve bu özgürlüğün kullanımı ile basın kartına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.”

“Basın kartı düzenlenmesi bakımından basın kartı talep eden medya mensupları ve enformasyon görevlileri bu Kanun kapsamına dahildir.”

b. Haber İçeriklerine İlişkin Düzenleme :

Tüm haber sitelerinin, yayınladıkları içerikleri saklamak zorunda olmaları sağlanmakla beraber hukuka aykırı içeriklerin yok edilmesi ve keyfi olarak ortadan kaldırılmasının önüne geçilmiş olacaktır. Bu yönde 5187 sayılı Kanunun 10’uncu maddesinin başlığı “Teslim ve muhafaza yükümlülüğü” olarak değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.

“İnternet haber sitesinde yayınlanan içerikler, gerektiğinde talep eden Cumhuriyet Başsavcılığına teslim edilmek üzere doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış şekilde iki yıl süre ile muhafaza edilir.

Yargı mercileri tarafından yayının soruşturma ve kovuşturma konusu olduğunun internet haber sitesine yazılı olarak bildirilmesi halinde, bu işlemlerin sonuçlandığının bildirilmesine kadar soruşturma ve kovuşturma konusu yayın kaydının saklanması zorunludur.”

c. Yayılan İçeriğin Derhal Ortadan Kaldırılmasına Dair Değişiklik :

4/5/2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunun 6/A maddesine; “Erişim sağlayıcılar, kararların bildirimi için gerekli teknik altyapıyı kurmakla yükümlüdür.” “(11) Birlik, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarını, ilgili içerik veya yer sağlayıcının internet sayfalarından tespit edilebilen elektronik posta adreslerine bildirebilir.” fıkrası eklenmekle ve Kanunun 9’uncu maddesinin dokuzuncu fıkrasına “Müracaatın Birlik tarafından kabulüne karşı itiraz, kararı veren hakimliğe yapılır. İnternet sitesindeki yayının tümüne yönelik erişimin engellenmesi kararlarında bu fıkra hükmü uygulanmaz.” cümleler eklenmekle beraber ilgili değişiklikler ile hâkim tarafından verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararına konu içeriklerin başka internet adreslerinde de yayınlanması halinde ilgilinin başvurusu üzerine mevcut karardaki içeriklerle aynı olduğu tespit edilen içerikler için yeni bir mahkeme kararı aranmaksızın mevcut karar uygulanmaktadır. Böylelikle bir içerik için verilen kaldırma kararı, içeriğin her site ve platformdan kaldırılması için yeterli olacaktır. Başka bir deyişle, kişilik hakkının zedelenmesi şikâyeti ile mahkemeye başvuru yapıp içeriğin kaldırılması talebinde bulunan ve talebi mahkemece kabul edilen kişiler artık diğer siteler için başvuru yaptığında mevcut karar bu adresler için de uygulanacaktır ve her site için ayrı karar çıkarılması gerekmeyecektir.

d. Çocukların Korunmasına Dair Yeni Yaklaşım :

5651 sayılı Kanunun ek 4 üncü maddesinde yapılan “(7) Sosyal ağ sağlayıcı, çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda gerekli tedbirleri alır.” şeklindeki değişiklik ile sosyal ağ sağlayıcıların, çocuklara yönelik ayrıştırılmış hizmet sunmasının sağlanması suretiyle çocukların sosyal ağlarda daha etkin korunması hedeflenmektedir. Böylece çocuklara yönelik uygulamalar konusunda ‘’ayrıştırılmış hizmet’’ sunumu sağlanacak, çocuklar maruz kalmamaları gereken görüntü, ses, yazı ve içeriklere karşı korunacak ve çocukların, gençlerin ve ailelerin bilinçlendirilmesi için Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne ilave görevler verilecektir.

e. Haber Sitelerine Resmi İlan ve Reklam Verilebilmesi Sağlanmıştır :

Yeni sosyal medya kanununda resmi ilan ve reklamların bu mecralarda belirli kurallar çerçevesinde yayınlanmasının sağlanması suretiyle halihazırda yazılı medya işletmelerine verilen resmi ilan ve reklamların, internet haber sitelerine de verilmesi öngörülmektedir. İlgili hüküm aşağıdaki gibidir;

‘’MADDE 45/A- Resmi Gazetede yayımlananlar hariç olmak üzere; Kanun, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve yönetmelikler uyarınca yayınlatılması mecburi olan resmi ilanlar ile 29 uncu maddenin (b) fıkrasında anılan daire ve teşekküller, kanun veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle kurulan sair müesseseler veya bunların iştiraklerinin internet haber sitelerinde yayınlatacakları ilan ve reklamlar ancak Basın îlan Kurumu aracılığı ile yayınlanır.

Kurum aracılığıyla yayınlanan ilan ve reklamların, kopyalanması, yayınlanması, yayınlattırılması ve ticari faaliyete konu edilmesi Kurumun vereceği izne bağlıdır. Bu fıkra hükümlerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Genel Kurul tarafından belirlenir.

Kanun, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve yönetmeliklere göre, Cumhurbaşkanlığına bağlı kurum ve kuruluşlar ile Bakanlıklar, bağlı, ilgili veya ilişkili kurum ve kuruluşlar ile diğer kurum ve kuruluşların kendi internet sitesinde yayını zorunlu olan ilanlarının ayrıca Basın İlan Kurumu îlan Portalında yayınlatılması zorunludur. Bu ilanların Basın İlan Kurumu îlan Portalındaki yayınından ücret alınmaz.”

Böylelikle internet haber sitelerinde resmi ilan ve reklamların Basın İlan Kurumu aracılığıyla yayınlatılabilmesine imkan sağlanması, Kurum aracılığıyla yayınlanan ilanların kopyalanması veya ticari faaliyete konu edilmesi durumlarına dair usul ve esasların tespit edilmesi için Genel Kurula yetki verilmesi, kamuya ait ilanlara vatandaşların tek elden ulaşılabilirliğinin artırılması ve Basın İlan Kurumu İlan Portalına hukuki statü kazandırılması amaçlanmaktadır.

f. Künyesiz Haber Sitesi Yasağı

Yeni yasa ile künye belirtmeksizin internet haberciliği yapmak söz konusu olmayacaktır. İlgili hüküm gazeteler için geçerli kurallar, haber üreten internet siteleri için de geçerli olacaktır. 5187 sayılı Kanunun 4 üncü maddesine yeni yasa ile eklenen hüküm aşağıdaki gibidir;

“İnternet haber sitelerinde ayrıca, faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının adı ve adresi kendilerine ait internet ortamında kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde ve iletişim başlığı altında bulundurulur.’’

g. Düzeltme Ve Cevap Yazısına İlişkin Düzenleme Getirilmiştir

5187 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki cümleler eklenmiştir.

“İnternet haber sitelerinde ise zarar gören kişinin düzeltme ve cevap yazısının; sorumlu müdür, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL bağlantısı sağlanmak suretiyle, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlamak zorundadır. Yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması ya da internet haber sitesi tarafından içeriğin kendiliğinden çıkarılması durumunda, düzeltme ve cevap metni ilgili yayının yapıldığı internet haber sitesinin ana sayfasında bir hafta süreyle yayımlanır.”

Bu doğrultuda, internet haber sitelerinde cevap ve düzeltme hakları açık bir şekilde teminat altına alınmış ve içeriğin yayından çıkarılması ile erişimin engellenmesi durumlarında da düzeltme ve cevap metninin bir hafta süre ile yayınlanmaya devam edileceği belirtilmiştir.

h. Bilgi Teknolojileri Kurumu, Sosyal Medya Platformlarını Denetlemekle Yükümlü Olacaktır.

Yasa, sosyal medya platformlarına Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ‘nun denetlemesi koşulunu getirilmekle beraber bu görevin kapsamı, iletişimin içeriğinin denetlenmesi değil, platformların kaç kullanıcısının olduğu, iletişim trafiklerinin ne kadar olduğu ve bu konuyla ilgili bilgileri Türkiye’de tutma zorunluluğu gibi konuları içermektedir.

Elektronik Haberleşme Kanunu olarak adlandırılan 5809 sayılı Kanunun 9’uncu maddesine “(14) Kurum, şebekeler üstü hizmet sunumuna ilişkin gerekli düzenlemeleri yapmaya, düzenlemelerde öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeksizin veya yetkilendirilmeksizin sunulan şebekeler üstü hizmetlerin sunumunun engellenmesini teminen işletmecilere yükümlülük getirilmesi dahil her türlü tedbiri almaya yetkilidir. Şebekeler üstü hizmet sağlayıcılar, faaliyetlerini Türkiye’de kurdukları anonim şirket ya da limited şirket statüsündeki tam yetkili temsilcileri vasıtası ile Kurumca yapılacak yetkilendirme çerçevesinde yürütürler. Şebekeler üstü hizmet sağlayıcılar, Kurumun elektronik haberleşme sektörüne ilişkin görevleri kapsamında bu hizmete yönelik yapacağı düzenlemelere uymakla yükümlüdür. Kurum yapacağı düzenlemelerde hizmetlerin kullanıcılarına Ulusal Numaralandırma Planında yer alan numaralar ile haberleşme imkanı sunup sunmadığı, Türkiye’deki kullanıcı sayısı veya günlük erişim sayısı gibi kriterleri dikkate alır. Şebekeler üstü hizmet sağlayıcılar, Türkiye’deki aktif bireysel ve kurumsal kullanıcı sayısı, sesli arama sayısı ve süresi, görüntülü görüşme sayısı ve süresi, anlık mesaj sayısı ve Kurumun belirleyebileceği diğer bilgileri Kurumca belirlenecek periyotlarla Kuruma bildirmekle yükümlüdür.” şeklindeki fıkra eklenmiştir. Yukarıdaki fıkra ile şekerler üstü (Over The Top) hizmetler tanımlanmaktadır. Herhangi bir düzenlemeye ve mevzuata bağımlı olmadan sunulan bu hizmetler haksız rekabet oluşturabilmektedir. Yeni düzenleme ile BTK tarafından yetkilendirilenler tüketici hakları, kişisel verilerin korunması, raporlama, hizmet kalitesi gibi yükümlülüklere tabi tutulmuştur.

i. Yalan Haber Yayma Suçu Tanımlanmıştır

Türk Ceza Kanunu’na ‘’halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma suçu’’ eklenmiştir. İlgili madde hükmü aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.

‘’MADDE 217/A: (1) Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.(2) Suçun, failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkraya göre verilen ceza yarı oranında artırılır.”

Suçun oluşabilmesi için 5 şart aranmaktadır. Yayılan bilgi gerçek değilse, ülkenin güvenliği ve kamu sağlığını ilgilendiriyorsa, halk arasında korku, panik ve endişe oluşturma kastı varsa, kamu barışını bozmaya yönelik ve aleni ise kişilere 1 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilecektir.

3. SONUÇ

Basın Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile internet kullanıcılarının her türlü suistimalden, ihlalden ve saldırıdan korunması hedeflenmektedir. Bu sebeple, Türkiye’de haber üreten ve yayın yapan internet medyası, sosyal ağ şirketleri, halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayan kuruluşlar ve kişiler faaliyetlerinden sorumlu tutulacaktır.

Avrupa Birliği’ndeki regülasyonlara ilişkin gelişmeler de göz önünde bulundurularak kanunla düzenlenen sosyal ağ sağlayıcıların yükümlülük ve sorumluluklarına yönelik; raporlama yükümlülüğünün kapsamının genişletilmesi, çocuklara yönelik uygulamalar konusunda ayrıştırılmış hizmet sunumunun getirilmesi, yargı mercilerinin bilgi taleplerine süresinde ve doğrudan cevap verilmesi, kullanıcı haklarının korunması, kamu güvenliğini ve kamu sağlığını etkileyen olağanüstü durumlarda etkin önlemler alınması gibi hususlarda düzenlemeler yapılmıştır.