Avrupa Komisyonu, şirketlerin çevresel beyanlarını doğruluk ve şeffaflık açısından denetlemeyi amaçlayan Yeşil İddialar Direktifi’ni (Green Claims Directive), planlanan üçlü uzlaşı görüşmeleri öncesinde geri çekmeyi değerlendirdiğini açıklamıştır. Bu açıklama, düzenlemenin mikro işletmelere orantısız idari yük getireceği yönündeki eleştiriler ve Avrupa Parlamentosu’nun en büyük grubu olan Avrupa Halk Partisi’nin geri çekilme çağrısı sonrasında yapılmıştır. Ancak Komisyon daha sonra yaptığı açıklamada, teklifin resmen geri çekilmediğini ve müzakerelerin devam edebileceğini teyit etmiştir.

Avrupa Komisyonu tarafından Mart 2023’te sunulan Yeşil İddialar Direktifi (Green Claims Directive), şirketlerin çevresel beyanlarının doğruluğunu artırmayı, tüketiciyi yanıltıcı ve temelsiz “yeşil” iddialardan korumayı ve piyasalarda güveni sağlamlaştırmayı amaçlamaktadır. Direktif kapsamında, gönüllü çevresel beyanların bilimsel temellere dayanması, bağımsız olarak doğrulanması ve şeffaf biçimde sunulması öngörülmektedir.

Haziran 2024’te gerçekleşmesi beklenen üçlü uzlaşı (trilogue) görüşmeleri öncesinde Avrupa Komisyonu’nun, mikro işletmelerin direktif kapsamı dışında tutulmaması durumunda teklifin geri çekileceği yönünde bir niyet beyanında bulunması, düzenlemenin geleceğine ilişkin belirsizlik yaratmıştır. Avrupa Parlamentosu’nun en büyük siyasi grubu olan Avrupa Halk Partisi’nin (EPP), Komisyon’a gönderdiği yazılı çağrıda teklifin karmaşık ve aşırı idari yük içerdiği gerekçesiyle tamamen geri çekilmesini talep etmesi, bu belirsizliği daha da derinleştirmiştir.

Ancak kamuoyunda oluşan “geri çekildi” algısının aksine, Komisyon tarafından yapılan resmi açıklamada teklifin geri çekilmediği, yalnızca belirli şartlar altında geri çekilebileceğine dair bir değerlendirme yapıldığı ifade edilmiştir.

Komisyon yetkilileri, özellikle mikro işletmelerin düzenleme kapsamına dahil edilmesinin, AB’nin küçük işletmeler üzerindeki idari yükleri azaltma politikasına aykırı olacağına dikkat çekmiştir.

Direktif’in Kapsamı ve Temel Hedefleri

Yeşil İddialar Direktifi, AB pazarında sunulan ürün ve hizmetlerde çevresel beyanların:

  • Bilimsel verilere dayalı olması,
  • Bağımsız kuruluşlarca doğrulanması,
  • Şeffaf, ölçülebilir ve doğrulanabilir kriterler ile sunulması gibi minimum şartları karşılamasını zorunlu kılmaktadır.

Ayrıca, çevresel etiketlerin çoğalmasının önüne geçmek amacıyla, yalnızca AB düzeyinde geliştirilen ve daha yüksek çevresel iddialar sunan yeni etiketlerin kullanımına izin verilmesi öngörülmektedir. Halihazırda AB genelinde 230’dan fazla özel çevresel etiket bulunduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu düzenleme etiket güvenilirliğini artırmayı hedeflemektedir.

Mevcut Aşama ve Müzakere Süreci

17 Haziran 2024 tarihinde, Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa Parlamentosu ile üçlü uzlaşı görüşmelerine başlamak üzere müzakere pozisyonunu resmen kabul ettiğini duyurmuştur.

Konsey’in genel yaklaşımı, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler üzerindeki yükleri dengelemek amacıyla bazı esneklikler içermektedir. Buna göre:

  • Mikro işletmeler (10’dan az çalışanı olan ve yıllık cirosu 2 milyon €’yu aşmayan işletmeler) düzenlemenin kapsamı dışında bırakılabilecek,
  • Üye devletler, küçük işletmeler için belirli muafiyet ve geçiş süreleri uygulayabilecektir.

Konsey ayrıca, beyanların ne şekilde hazırlanacağı, hangi durumlarda istisna uygulanacağı, doğrulama yükümlülüğünün nasıl yerine getirileceği gibi teknik detaylarda da netlik sağlamayı amaçlamaktadır.

Kurumsal Tepkiler ve Sürece Yönelik Eleştiriler

Komisyon’un üçlü uzlaşı süreci öncesinde geri çekilme niyetini açıklaması, Avrupa Parlamentosu üyelerinden tepki almıştır. Parlamentonun İç Pazar ve Tüketici Koruma Komitesi Başkanı Anna Cavazzini ile Çevre Komitesi Başkanı Antonio Decaro, bu yaklaşımın yasama sürecinde kurumsal işleyişi zedeleyebileceği ve müzakere yetkisinin ihlali anlamına geleceği yönünde ortak açıklama yapmıştır.

Parlamento raportörü Sandro Gozi ise, mikro işletmelerin zaten Parlamento’nun mevcut müzakere yetkisi çerçevesinde kapsam dışı bırakıldığını vurgulamış; bu nedenle Komisyon’un bu gerekçeyle görüşmeleri iptal etmesinin çelişkili olduğunu belirtmiştir.

Sonuç ve Değerlendirme

Yeşil İddialar Direktifi, Avrupa Yeşil Mutabakatı ve sürdürülebilir ürün politikası hedefleri kapsamında önemli bir araç olarak değerlendirilmekte; çevresel beyanların güvenilirliğini artırarak tüketici güvenini ve piyasadaki adaleti sağlamayı amaçlamaktadır. Son gelişmeler ışığında, teklifin henüz geri çekilmediği ve müzakere sürecinin fiilen devam ettiği teyit edilmiştir.

Bu bağlamda, sürecin nihai sonucu özellikle mikro ve küçük işletmelerin kapsamı, doğrulama yükümlülüklerinin maliyeti ve etiketleme uygulamalarındaki uyum açısından kritik öneme sahiptir. İş dünyası açısından, çevresel beyan stratejilerinin bilimsel temele dayalı ve denetlenebilir şekilde kurgulanması, gelecekte yürürlüğe girecek düzenlemelere karşı hazırlıklı olmayı sağlayacaktır.