Birleşik Krallık Hükümeti Avrupa Birliği Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın (EU Carbon Border Adjustment Mechanism- “EU CBAM”) 2026’da tamamen faaliyete geçmesinden bir yıl sonra, 2027 yılına kadar Birleşik Krallık CBAM’ın (“UK CBAM”) uygulamaya gireceğini duyurmuştur. UK CBAM uygulamasının Birleşik Krallık Emisyon Ticaret Sistemi (“UK ETS”) ile bağlantılı olacağı ifade edilmektedir. Birleşik Krallık Hükümeti, 21 Mart 2024’te UK CBAM’ın uygulanmasına ilişkin bir danışma süreci başlatmıştır. Danışma süreci, 13 Haziran 2024’te sona erecektir.
Bu mekanizma ile Birleşik Krallık, yerli üreticilerinin ödemiş olduğu karbon fiyatını Birleşik Krallık dışındaki üreticilerle eşitlemeyi amaçlayan ve “karbon kaçağı” veya karbon yoğunluğu yüksek ürünlerin üretiminin daha gevşek emisyon azaltma politikalarına sahip bölgelere kaymasını önlemeyi hedefleyen ithal ürünler üzerinde bir karbon vergisi oluşturmaktadır.
Birleşik Krallık, 1 Ocak 2021 tarihinden bu yana kendi emisyon ticaret sistemine sahiptir. UK ETS, Birleşik Krallık tarafından sera gazı emisyonlarını ele almak ve emisyon azaltma hedeflerine ulaşılmasına yardımcı olmak için uygulamaya konulan temel politikalardan biridir. UK ETS, 2030 yılına kadar CO2 emisyonlarında %75 azalma ve 2045 yılına kadar net sıfır emisyon hedefine ulaşılmasını hedeflemektedir. UK CBAM ise İhracat ve Uluslararası Ticaret Enstitüsü’nün (The Institute of Export and International Trade) raporuna göre, Birleşik Krallık’ta metalurji sektörünü korumak için tasarlanmıştır.
İhracat ve Uluslararası Ticaret Enstitüsü’nün raporunda, UK CBAM girişiminin, daha düşük çevre standartlarına sahip denizaşırı ülkelerde üretilen çeliğin Birleşik Krallık’ta yerel olarak üretilen çelikten daha düşük fiyatlarla ithal edilebileceği ihtimali dolayısıyla değerlendirildiği belirtilmiştir.
UK CBAM, UK ETS’ye tabi olan emisyon yoğun sektörleri içermektedir. Bu sektörler başlangıçta alüminyum, çimento, seramik, gübre, cam, hidrojen, demir ve çelik olup mekanizma bu sektörlerden ithal edilen ürünlere bir karbon fiyatı uygulanacaktır.
UK CBAM yapısına göre, düşük karbon fiyatlarına sahip yurtdışı ülkelerden ürün ithal eden ithalatçıları, ithal edilen ürünlerin üretimindeki karbon miktarı ve ürünlerin üretildiği ülkede uygulanan karbon fiyatı ile Birleşik Krallık üreticileri tarafından ödenen fiyat arasındaki farka dayalı olarak ürünler üzerinde bir vergi ödeyeceklerdir.
Kim sorumlu ve ne zaman?
Hükümet, UK CBAM kapsamında sorumluluğunun doğduğu zamanın,
– Bir ürünün gümrük denetimine tabi olduğu yerde, ürünün serbest dolaşıma bırakıldığı tarih veya
– Gümrük denetimlerinin söz konusu olmadığı durumlarda, CBAM kapsamına giren ürünün ilk kez İngiltere’ye giriş yaptığı tarih olacağını öngörülmektedir.
CBAM kapsamına giren ürünlerin toplam değerinin 12 aylık dönemde 10.000 sterlinlik asgari eşiğinin altında olması durumunda bildirilmesine gerek olmadığını öngörülmektedir.
CBAM için yükümlü kişinin;
- Gümrük kontrolü söz konusu olduğunda, ürünlerin serbest dolaşıma girdiği anda sorumlu olan kişi (Bu kişinin CBAM ürünlerinin ithalatçısı olması mümkün olmakla birlikte, ürünlerin gümrük kontrolü altındayken mülkiyet değiştirmesi durumunda farklı bir kişi olması da söz konusu olabilecektir.) veya
- Gümrük kontrolü söz konusu olmadığında, ürünlerin Birleşik Krallık’a getirilmesi adına hareket eden kişi.
Yükümlü kişinin her muhasebe dönemi sonunda bir CBAM beyannamesi sunmasını ve yükümlülüğünden doğan meblağı ödemesini gerekmektedir. Vergi temsilcisinin yükümlü kişi adına hareket edebileceği ifade edilmiştir. İlgili ürünler için UK CBAM kapsamında söz konusu olabilecek ücreti dengeleyen bir karbon fiyatlandırmasına tabi tutulması durumunda UK CBAM kapsamında herhangi bir ücretlendirme söz konusu olmayacaktır. Ancak beyannamenin, söz konusu ürünler kapsamında ödenecek herhangi bir CBAM ücreti olmadığında da sunulması gerekmektedir. İlk muhasebe dönemi 12 ay sürecek olup 1 Ocak-31 Aralık 2027 tarihleri arasındaki CBAM ürünlerinin ithalatını kapsayacağı belirtilmektedir. 2028 yılından itibaren, muhasebe dönemlerinin üç aylık olması öngörülmektedir.
Yükümlülük nasıl belirlenir?
Yükümlü kişi beyannamesini sunduğunda, söz konusu olabilecek mali UK CBAM yükümlülüğünün, ürün türü başına toplam emisyonunun ilgili UK CBAM oranıyla çarpılması ve yurt dışında ödenmesi gereken karbon fiyatının çıkarılmasıyla hesaplanacağını öngörülmektedir.
Emisyonların hesaplanması açısından;
- CBAM ürünlerine ilişkili emisyonlar hakkında bağımsız bir doğrulama kurumu tarafından doğrulanmış bilgi sağlanması veya
- Hükümetin yayınlayacağı varsayılan emisyon değerlerinin kullanılması söz konusu olacaktır.
Varsayılan değerler, ilgili sektör için küresel olarak ağırlıklı Birleşik Krallık ithalat ortalamasına dayanacaktır.
Ücretlendirme süreci
CBAM ücreti, kapsam dahilindeki sektörlerin her birindeki belirli ürünlere uygulanacaktır. Hükümet, UK CBAM’ın, ilgili ürünü ihraç eden ülkedeki üretim sürecinden kaynaklanan doğrudan emisyonlara (Kapsam 1 emisyonları), üretim sürecinde kullanılan enerjinin (örn. elektrik, ısı, buhar, vb.) üretiminden kaynaklanan dolaylı emisyonlara (Kapsam 2 emisyonları) ve belirli “girdi ürünler” veya ithal edilen ürünlerin yurtdışında üretiminde kullanılan girdilere (Kapsam 3 emisyonları) uygulanmasını planlamaktadır.
Ürünlerin emisyon yoğunluğu farklı ülkeler ve bölgeler arasında değişiklik gösterse de, Hükümet, 2027’ye kadar farklı ülkeler ve bölgelere göre varsayılan değerler belirlemenin uygulanabilir olmayacağına karar vermiştir. Bu doğrultuda, Hükümet, Birleşik Krallık ticaret ortaklarının üretim değerleriyle ağırlıklı küresel ortalamasındaki yerleşik emisyonlara uygun olarak, her CBAM ürünü için bir varsayılan değer belirlemeyi önermektedir.
Herhangi bir kapsam dahilindeki ürünün ithalatçısı, UK ETS’ye tabi karbon fiyatına göre ücretlendirilecek ve Birleşik Krallık üreticilerinin çeşitli hafifletme planlarından faydalandığı gerçeği dikkate alınarak bir indirim söz konusu olacaktır. Bu planlar, belirli Birleşik Krallık üreticilerine ücretsiz tahsis edilen izinleri ve enerji yoğun endüstrilere vergi indirimi sağlayan Enerji Yoğun Endüstriler Programını (Energy Intensive Industries Scheme -“EIIS”) içermektedir. Ortaya çıkan “etkin” karbon fiyatı sektörler arasında farklılık göstermekte olup bu nedenle Hükümet, her sektör için bir oran olmak üzere, yedi vergi oranı olmasını önermektedir. UK CBAM oranlarının sabit bir metodolojiyle belirleneceğini ve hükümet tarafından üç aylık periyotlarla güncelleneceğini, UK CBAM’ın UK ETS altındaki değişen karbon fiyatını yansıtması gerektiği ifade edilmektedir.
UK CBAM’ın sektörel kapsamı, karbon kaçağı riskindeki değişiklikleri ve metodolojik ve teknolojik gelişmeleri yansıtmak için yeni kanıtlar ortaya çıktıkça gözden geçirilecektir.
CBAM’ın ürün düzeyindeki kapsamı
UK CBAM tasarımının temel bileşeni, Birleşik Krallık ETS karbon fiyatı kapsamında yer alan faaliyet ve ürünlerin, eğer Birleşik Krallık’ta üretilmiş olsalardı, bu faaliyetin bir parçası olacak ithal ürünlerin bir listesine çevrilmesidir. UK CBAM kapsamında karbon kaçağı riskini önlenmesi amaçlanmaktadır.
2027’ye kadar CBAM’a dahil edilmek üzere Ek A’da belirtilen ilk ürün kodları listesini hazırlamıştır. 2027 sonrası uygulama döneminde Birleşik Krallık, UK CBAM’ın sektörel ve ürün kapsamını gözden geçirmeyi planlamakta olup gelecekte CBAM’a tabi ürün kodlarının listesini değiştirme ihtimali belirtilmektedir.
UK CBAM’ın UK ETS politikasını mümkün olduğunca yakından yansıtması gerekmektedir. Bu nedenle, yalnızca Birleşik Krallık’ta üretildiğinde UK ETS kapsamına girecek ürünler ve şu anda UK ETS’de karbon kaçağı riski olarak kabul edilen faaliyetlerden kaynaklanan ürünler, potansiyel olarak UK CBAM kapsamına dahil edilecektir.
Karbon kaçağı riski ve dolayısıyla ürünlerin CBAM kapsamında potansiyel dahil edilmesine ilişkin olarak, “Birleşik Krallık Karbon Kaçağı Listesi”, UK ETS Otoritesi tarafından gözden geçirilmektedir.
Hükümet ve Birleşik Krallık ETS Otoritesi, 2027’den itibaren UK CBAM ile koordine bir şekilde çalışmasını sağlamak için Karbon Kaçağı Listesi’ndeki değişiklikleri birlikte çalışarak gerçekleştireceklerdir.
Diğer yargı alanlarından gelen benzer mekanizmalarla uyumun önemini vurgulayan paydaş geri bildirimleri de göz önünde bulundurularak, UK CBAM’a dahil edilecek sektörler listesini kapsamında Birleşik Krallık, AB ile benzer bir karbon kaçağı risk profiline sahip olduğundan EU CBAM’ın, başlangıç noktası olarak kullanılması kararlaştırılmıştır.
EU CBAM Ekim 2023’te yürürlüğe girmiş olup, 2026’ya kadar sadece geçiş aşamasında söz konusu olacaktır. Bu süre boyunca karbon kaçağı riski en yüksek belirli ürünlerin ithalatçıları, bu ürünlerin içerdikleri emisyonları raporlamak zorundadır. İlk raporlama dönemi 31 Aralık 2023 tarihinde sona ermiştir. Ancak 2026 yılından itibaren, ithalatçılar, ithalatlarının içerdiği karbon emisyonlarına eşdeğer EU CBAM sertifikalarını, AB Emisyon Ticaret Sistemi (“EU ETS“) izinlerinin fiyatına dayalı olarak belirlenen bir fiyata satın alıp teslim etmek zorunda kalacak olup EU CBAM sertifikaları, ürünler AB içinde üretilmiş olsaydı, AB üreticilerinin teslim etmek zorunda kalacakları tahsisatlara karşılık gelmektedir.
Benzer şekilde, yukarıda daha ayrıntılı olarak belirttiğimiz gibi, ithalatçıların UK CBAM kapsamında ödeyecekleri fiyatta Birleşik Krallık üreticilerinin UK ETS kapsamında ödediği fiyata bağlıdır.
EU CBAM ile UK CBAM arasındaki ilişkinin en az üç önemli sonucu bulunmaktadır:
- Birleşik Krallık’ta üretilen ürünlerin, UK ETS kapsamında halihazırda bir maliyetle karşı karşıya kalması söz konusu olup, bu ürünlerin AB’ye ihracatı durumunda 2026’dan itibaren EU CBAM kapsamında potansiyel olarak daha fazla mali yükümlülükle karşılaşması mümkün görünmektedir. Ayrıca, her durumda, EU CBAM ile ilgili ek raporlama yükümlülüklerinden kaynaklanan idari maliyetlerle karşılaşılması söz konusu olacaktır.
- EU CBAM, UK CBAM’dan (2027’den itibaren) önce tam olarak yürürlüğe girdiğinden, diğer ülkelerden gelen karbon yoğun ürünlerin EU CBAM’dan kaçınmak adına AB’den Birleşik Krallık’a yönlendirilme riski bulunmaktadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki, EU CBAM maliyetlerinin UK CBAM maliyetlerinden daha yüksek olması durumunda da, bu risk devam edecektir.
- UK CBAM şeması gereksinimleri, EU CBAM’dan farklılık gösterirse, Birleşik Krallık ithalatçıları için maliyetler aşırı hale gelebilecek ve bu, Birleşik Krallık tüketicilerine yüksek maliyetler olarak yansıtılabilecektir.