Konu: SPK’nın Yeşil Borçlanma Aracı ve Yeşil Kira Sertifikası Rehberi

Tarih: 08.03.2022

1.  Giriş

Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”) 11. Kalkınma Planı, 2021 Ekonomi Reformları Paketi ve Paris İklim Anlaşması çerçevesinde çevresel sürdürülebilirliğe olumlu katkı sağlayacak yatırımların finansmanının teşvik edilmesi amacıyla Yeşil Borçlanma Araçları ve Yeşil Kira Sertifikası Rehberi taslağı (“Rehber”) hazırlanmıştır.

Rehber ile sermaye piyasasında yeşil borçlanma aracı ve yeşil kira sertifikası ihraçlarının artması, yeşil projelerin finansmanında yatırımcıların korunması, şeffaflığın sağlanması ve sürdürülebilir kalkınmaya katkı veren projelere yatırım imkânlarının çeşitlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Rehber’de Avrupa Yeşil Mutabakatı ile de kabul görmüş olan Uluslararası Sermaye Piyasaları Derneği’nin (“USPD”) benimsediği Yeşil Tahvil İlkeleri’nin (Green Bond Principles) esas alınarak hazırlandığı belirtilmiştir.

Rehber’de yeşil borçlanma araçları ve yeşil kira sertifikaları ile bunların yurt içi ve yurt dışı ihraçlarında uyulması gereken esas ve ilkelere yer verilmektedir.x

2. Genel

A. Yeşil Borçlanma Aracına İlişkin Genel Esaslar Nelerdir?

Rehber’de yeşil borçlanma aracı ihraçlarında sağlanması gereken koşullara yer verilmiştir. Bu koşullar;

  • İhraççı, çerçeve belgesi kapsamında yapılabilecek ihraçların Rehber’de belirtilen esaslara uygun olarak gerçekleştirileceğini çerçeve belgesinde taahhüt etmesi gerekmektedir.
  • İhraçtan elde edilen fonun, çerçeve belgesinde belirtilen şekilde, yeşil proje tanımına uygun yeni ve/veya mevcut yeşil projelerin kısmen ya da tamamen finansmanında ya da yeniden finansmanında kullanılması gerekmektedir.
  • Yeşil borçlanma aracı çerçeve belgesinin Rehber ile uyumlu olduğu ikinci taraf görüşü ile incelenmeli ve değerlendirilmelidir.

Belirtilen koşulların sağlanması halinde ihraççının ihraç edeceği borçlanma aracı için “yeşil borçlanma aracı”, “sürdürülebilir borçlanma aracı”, “yeşil kira sertifikası”,” sürdürülebilir kira sertifikası” terimlerini kullanabileceği ifade edilmektedir.

Rehber’de ayrıca yeşil ve sürdürülebilir borçlanma araçlarının Rehber’in dört temel bileşeniyle örtüşmeyen borçlanma araçlarına dönüştürülemeyeceği ifade edilmiştir.

Rehber’e göre ihraççı, yeşil projesine ilişkin iklim değişikliği etkilerinin azaltılması, iklim değişikliğine uyum, doğal kaynakların korunması, biyoçeşitliliğin korunması, kirliliğin önlemesi ve kontrolü konularındaki genel sürdürülebilirlik stratejisi ve politikası kapsamında ilgili bilgileri “Yeşil Borçlanma Aracı Çerçeve Belgesi” adı altında bir belgede özetleyecek ve dış değerlendirme görüşlerini SPK’ya ileterek kamuya açıklaması gerekecektir.

B. Yeşil Borçlanma Aracı Temel Bileşenleri Nelerdir?

Rehber’de Yeşil Borçlanma Araçları İlkeleri’nin dört temel bileşeni düzenlenmiştir. bu temel bileşenler;

  • İhraçtan Elde Edilen Fonların Kullanımı: Rehber kapsamında yeşil borçlanma aracı ihracından elde edilen fonun en kısa sürede yeşil projeler için kullanılması gerekmektedir. Ayrıca bunun için öngörülen süreye çerçeve belgesinde yer verilmesinin zorunlu olduğu ifade edilmiştir.

Bu kapsamda çerçeve belgesinde belirlenen tüm elverişli yeşil projeler, ihraççı tarafından çevresel faydalar sağlaması bakımından değerlendirilmeli ve çevresel faydalar ölçülebilir şekilde sunulması gerekmektedir.

Rehber’e göre ihraçtan elde edilen fonun tamamının veya bir kısmının yeşil projelerin yeniden finansmanı için kullanılacak olması veya kullanılma ihtimalinin bulunması halinde, fonun projelerin finansmanı ile yeniden finansmanı arasındaki dağılımı hakkında bir tahminde bulunulması ve uygun olduğu ölçüde hangi yatırımların veya proje portföylerinin yeniden finanse edilebileceğinin çerçeve belgesinde açıklanması gerekmektedir.

Rehber’de yeşil proje için bir veya birden fazla tür ve/veya çevresel amaçla ilişkili olabileceği ve yeşil proje ile ilgili araştırma geliştirme ve diğer destekleyici harcamaları içerebileceği belirtilmiştir. Yeniden finanse edilen elverişli yeşil projelere dair araştırma geliştirme ve diğer ilişkili, destekleyici harcamaların yeşil proje kapsamında finanse edilebilmesi için, bu harcamaların yapıldığı tarihin veya diğer belirleyici tarihin (tahmini geriye dönük inceleme süresi) çerçeve belgesinde açıklanması gerektiği ve tahmini geriye dönük inceleme süresinin 36 ayı geçmemesi tavsiye edilmiştir.

Elverişli yeşil proje türleri bu listeyle sınırlı olmamakla birlikte aşağıdaki gibidir;

  • Yenilenebilir enerji,
  • Enerji verimliliği,
  • Kirliliğin önlenmesi ve kontrolü,
  • Yaşayan doğal kaynaklar ve arazi kullanımının çevresel sürdürülebilir yönetimi,
  • Karasal ve su biyoçeşitliliğinin korunması,
  • Temiz ulaşım,
  • Sürdürülebilir su ve atık su yönetimi,
  • İklim değişikliğine uyum,
  • Eko-verimli ve/veya döngüsel ekonomiye uyarlanmış ürünler, üretim teknolojileri ve süreçleri,
  • Bölgesel, ulusal veya uluslararası kabul görmüş standartlar veya sertifikaların gerekliliklerini karşılayan yeşil binalar.

Yukarıda belirtilen sınıfların yanı sıra yeşil projelerin elverişliliğinin belirlenmesine dair başta Avrupa Birliği Taksonomisi olmak üzere, uluslararası kabul görmüş diğer taksonomilerin de ihraççılar tarafından da kullanılmasının da mümkün olduğu ifade edilmiştir.

  • Proje Değerlendirme ve Seçme Süreci: Rehber’e göre ihraççı aşağıda listelenen unsurları çerçeve belgesi ile yatırımcılara açıklamalıdır:
  • Elverişli yeşil proje türlerinin Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, Paris İklim Anlaşması vb. uluslararası taahhütlerle ilişkisi,
  • İhraca konu projenin örneklenen elverişli yeşil proje türlerinden hangisinin kapsamına girdiğinin ne şekilde belirlendiğine ilişkin bilgi,
  • Yeşil projelerin seçiminde kullanılan ölçütlerden her bir proje ile ilgili çevresel amaçlara yapılan önemli katkıyı göstermek amacıyla kullanılacak niteliksel ve niceliksel etki ölçütlerinin açıklanması,
  • Yeşil proje türleri ile ilgili olası çevresel ve sosyal riskleri belirlemek ve yönetmek için uygulanan süreçlere dair bilgi.
  • İhraçtan Elde Edilen Fonların Yönetimi: Rehber’e göre ihraçcı tarafından yeşil borçlanma aracı ihracından elde edilen fonun kullanım yerlerinin münhasıran her bir yeşil borçlanma aracı ihracı için ayrı muhasebe hesabı açılarak veya birden çok yeşil borçlanma aracı ihracı için ayrı bir toplu hesap açılarak veya diğer uygun bir usulde izlenerek takip edilmesi, bu hesaplara yapılacak her türlü kaydın güvenli bir şekilde izlenmesi ve elverişli yeşil projelere özgü söz konusu borçlanma ve yatırım süreçleri ile ihraçtan elde edilen fondan toplam proje tutarı kadar tutar düşüldükten sonra kalan tutarın başka amaçlarla kullanılmadığına yönelik takibin ihraççı tarafından yazılı hale getirilmiş dahili izleme yöntemi ile gerçekleştirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
  • Raporlama: Rehber’e göre ihraççılar, ihraç tarihinden itibaren yılda bir defa ve her durumda ihraçtan elde edilen fonun tamamı kullanıldıktan sonra, fon kullanımına dair güncel bilgileri ve ayrıca varsa önemli gelişmeleri fon kullanımı raporu kapsamında Kurul’un özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklaması gerekmektedir.

Ayrıca fonun tamamı kullanıldıktan sonra, tahmin edilen ve/veya gerçekleşen çevresel etkileri ise etki raporu kapsamında belirtilen usulde kamuya açıklaması gerektiği ve ihraççının etki raporunun bir dış değerlendirme kuruluşu tarafından incelenmesi ve değerlendirilmesi tavsiye edilmektedir.

Rehber’e göre ihraççıların yeşil borçlanma aracı çerçeve belgesi ile bu dört temel bileşen ile uyumlu olduğuna ilişkin dış değerlendirme görüşünü ihraç belgesi veya izahname ile birlikte ilan etmesi ve yeşil borçlanma aracı çerçeve belgesi ile dış değerlendirme görüşünün, yeşil borçlanma araçlarına ilişkin diğer bilgi ve belgelerle birlikte ihraç belgesi veya izahname onay başvurusu sırasında SPK’ya iletilmesi gerekmektedir.

İhraççılar, SPK’nın özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri kapsamında ihraç sonrası yeşil borçlanma aracı ihracından elde edilen fonların dâhili izleme yöntemi ve proje kullanım yerlerine tahsisinin doğrulanmasına ilişkin dış değerlendirme görüşünü de kamuya açıklamalıdır.

C. ICMA Dış Değerlendirme Rehberi’nde Yeşil Borçlanma Aracı İhracı Sürecinde İhraççıların Alabileceği Dış Değerlendirme Hizmeti Türleri Nelerdir?

 Söz konusu hizmet türleri aşağıda dört temel grupta açıklanmaktadır:

  • İkinci Taraf Görüşü,
  • Doğrulama,
  • Sertifikasyon,
  • Yeşil Borçlanma Aracı Puanlama/Derecelendirme.

D. Yurt Dışı İhraçlarda Süreç Nasıl İlerlemektedir?

Rehber’e göre yeşil borçlanma araçlarının yurtdışı ihraç başvurularında, ihracın yapıldığı/tabi olduğu yabancı yeşil borçlanma/yeşil hukuk standartları uyarınca hazırlanan ve yönetim kurulu tarafından onaylanan çerçeve belgesinin ve söz konusu belgenin esas alınan yabancı standartlar ile uyumlu olduğuna ilişkin ikinci taraf görüşünün Kurul’a sunulması ve ilan edilmesi gerekmektedir.

İhraçtan sonra ise, yabancı standartlara uyumlu fon kullanım raporlarının, hazırlanmasından itibaren türkçe çevirisinin üç ay içinde kamuya açıklanması gerekir.

Rehber kapsamında yurt dışında yapılacak yeşil ihraçlarda da Kurul’dan ayrı bir ihraç tavanı alınması gerektiği ve ihraççı bir çerçeve belgesi ve buna ilişkin ikinci taraf görüşünü, aynı çevresel amaçlara dayalı yeşil projelerin finansmanında kullanılması kaydıyla farklı ihraç tavanı başvurularında kullanabileceği ifade edilmiştir. Bu hususun Rehber’in yayımlanmasından önce gerçekleştirilen yurt içi ve yurt dışı yeşil/sürdürülebilir borçlanma araçları ihraçlarına dayanak oluşturan çerçeve belgeleri için de geçerli olduğu ifade edilmiştir.

3. Sonuç

Rehber ile sermaye piyasasında yeşil borçlanma aracı ve yeşil kira sertifikası ihraçlarının artması, şeffaflık ve dış değerlendirme yükümlülüklerinin yatırımcı güvenini pekiştirmesi ve sürdürülebilir kalkınmaya katkı veren projelere yatırım imkânlarının çeşitlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda başta iklim kriziyle mücadelenin yanı sıra yeşil projelerin desteklenmesine katkı sağlayacağı öngörülmektedir.