Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından 17 Ocak 2025 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan ve yayım tarihinde yürürlüğe giren Sürdürülebilirlik Denetimi Yönetmeliği kapsamında sürdürülebilirlik denetimine, sürdürülebilirlik alanında faaliyette bulunacak bağımsız denetim kuruluşları ve bağımsız denetçilere ilişkin usul ve esaslar düzenlenmektedir.
Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (“KGK”) tarafından hazırlanan, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde yapılacak sürdürülebilirlik denetimine, sürdürülebilirlik alanında faaliyette bulunacak bağımsız denetim kuruluşları ve bağımsız denetçilere ilişkin usul ve esasları düzenleyen Sürdürülebilirlik Denetimi Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 17/01/2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu Yönetmelik sürdürülebilirlik denetimine, sürdürülebilirlik alanında faaliyette bulunacak bağımsız denetim kuruluşlarının ve bağımsız denetçilerin yetkilendirilmelerine, sicil kayıtlarının tutulmasına, yükümlülüklerine, sorumluluklarına, bunların KGK tarafından incelenmesine, denetlenmesine ve bunlar hakkında uygulanacak idari yaptırımlara ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır.
Sürdürülebilirlik Denetiminin Esasları
Yönetmelik’te düzenlendiği üzere sürdürülebilirlik denetiminin unsurlarını; sürdürülebilirlik denetiminin konusu, tarafları, kıstası, kanıtları ve sürdürülebilirlik denetim raporu oluşturmaktadır.
Bu bağlamda Yönetmelik kapsamında sürdürülebilirlik denetiminin amacı, kapsamı ve konusu hakkında detaylı açıklamalarda bulunulmuştur. Buna göre; sürdürülebilirlik denetimi, sürdürülebilirlik raporunun Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları’na (“TSRS”) uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul veya sınırlı güvence sağlayacak yeterli ve uygun denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, Türkiye Denetim Standartları’nda (“TDS”) öngörülen gerekli denetim tekniklerinin uygulanarak denetlenmesini ve değerlendirilerek rapora bağlanmasını ifade etmektedir.
Bir başka deyişle, sürdürülebilirlik denetimi, TSRS’lerde öngörülen hükümler de dahil olmak üzere denetime tabi konuların belirlenmiş ilgili kıstaslarla uyumlu olup olmadığı hususunda kullanıcılara TDS çerçevesinde güvence sağlayacak bir görüş oluşturulması ve görüşün raporlanması amacı ile yapılmaktadır.
Denetimin taraflarını; denetlenen işletme, denetim kuruluşu ve ilgili mevzuatında hedeflenen kullanıcılar oluşturmaktadır.
Yönetmelik’te belirtildiği üzere sürdürülebilirlik denetiminde, denetim konusunun uyumunun değerlendirildiği önceden belirlenmiş kıstaslar esas alınmaktadır. Sürdürülebilirlikle ilgili riskler ve fırsatlara ilişkin bilgiler açısından TSRS; diğer mevzuattan kaynaklanan denetim konuları açısından ise denetim kıstasıyla ilgili düzenlemeler veya bunların atıf yaptığı kurallar denetim kıstasını oluşturmaktadır. Diğer mevzuatta doğrudan veya dolaylı olarak denetim kuruluşları tarafından denetim yapılmasının öngörüldüğü ancak denetim konularının uyumunun aranacağı kıstasın açıkça belirtilmediği durumlarda denetim kıstası KGK tarafından belirlenecektir.
İhtiyari olarak yaptırılan denetimlerde ise bu belirleme denetimi talep edenlerce yapılacaktır.
Denetim kanıtı, denetim konusunda denetim kıstası çerçevesinde önemli uyumsuzluklar bulunup bulunmadığı hususunda güvence verilmesini teminen denetçi tarafından elde edilen ve belirlenen güvence seviyesi için bilgi, belge ve beyanları ifade etmektedir. Bu kanıtlar, denetimin TDS çerçevesinde ve mesleki şüphecilik içinde planlanması ve gerçekleştirilmesi suretiyle elde edilecek ve tevsik edilecektir.
Söz konusu denetimin akabinde düzenlenecek sürdürülebilirlik denetim raporu, TDS kapsamında incelenen denetim kanıtlarının değerlendirilmesi ile belirlenen güvence seviyesine uygun olarak oluşturulan denetçi görüşünü ve varsa dikkat çekilmek istenen diğer konuları kullanıcılarla paylaşmak amacıyla, KGK düzenlemelerine uygun şekilde hazırlanan ve imzalanan belgeyi ifade etmektedir. Bu raporun sorumluluğu, denetimi gerçekleştiren kuruluş tarafından üstlenilmektedir.
Yetkilendirme ve Sicil
Yönetmelik uyarınca sürdürülebilirlik denetimi, denetim kuruluşları tarafından yetkileri çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Denetim kuruluşlarının ve denetim ekiplerinde görev alacak denetçilerin, denetlenen işletmenin bağımsız denetim faaliyetini üstlenebilmek için gerekli olan alanlardan da yetkili olmaları zorunludur.
Denetim yetkisinin kullanımı, yetkilendirmenin KGK tarafından ilanıyla başlamaktadır.
Sürdürülebilirlik alanında faaliyette bulunmak isteyen bağımsız denetim kuruluşları, 12. maddenin birinci fıkrasında belirtilen şartları sağladıklarını gösteren bilgi ve belgelerle birlikte KGK’ya başvuruda bulunmalıdır.
KGK tarafından gerektiğinde yerinde inceleme yapılmak suretiyle gerekli değerlendirmeler yapılacaktır. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (“Kurul“) tarafından, gerekli şartları taşıdığına karar verilenler, en geç otuz gün içinde, gerekli ücretleri ödemeleri ve KGK’ya tescil talebinde bulunmaları halinde sicile kayıt ve ilan edilecektir. Tescil işleminden sonra denetim kuruluşlarına “Sürdürülebilirlik Alanında Yetkili Bağımsız Denetim Kuruluşu Belgesi” verilecektir.
Benzer adımları sürdürülebilirlik denetçisi olarak yetkilendirilmek isteyenlerin de takip etmesi gerekmektedir.
Sürdürülebilirlik denetçiliği sınavı, sınava gireceklerin sürdürülebilirlik denetimiyle ilgili alanlardaki teorik ve uygulamaya ilişkin bilgilerini ölçmek üzere KGK tarafından yapılacaktır. Sürdürülebilirlik denetçiliği sınavı, “Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlaması” ve “Sürdürülebilirlik Denetimi” ana konularında gerçekleştirilecektir.
Yine sürdürülebilirlik alanında yetkilendirilmek isteyen bağımsız denetçilerin, sürdürülebilirlik denetimi alanında en az 8 ay süreyle uygulamalı mesleki eğitimi tamamlamış olmaları şarttır.
Son olarak Yönetmelik’teki düzenlemeler uyarınca denetim kuruluşlarının ve denetçilerin sürdürülebilirlik denetimi alanına ilişkin yetkilendirilme işlemleri, uygulanan idari yaptırım kararları, resmi sicile kaydı gereken tüm bilgileri, Bağımsız Denetim Yönetmeliği’nin 17 nci ve 18 inci maddelerinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde resmi sicilde bu alana özgü olarak açılacak bölüme kaydedilecek ve güncel olarak kamuoyunun erişimine açık tutmak suretiyle ilan edilecektir.
KGK Tarafından Yapılacak İncelemeler, Denetimler ve İdari Yaptırımlar
İnceleme ve denetimler, denetim kuruluşlarının gerçekleştirdiği denetim faaliyetlerinin yasal çerçevede incelenmesi, bu kuruluşların çalışmalarının mevzuata uygunluğunun değerlendirilmesi ile kullanılan kaynakların kalite ve miktarı açısından değerlendirilmesini içermektedir
KGK, denetim kuruluşlarının sürdürülebilirlik denetim faaliyetlerini inceleme ve denetleme yetkisine sahiptir. Ayrıca inceleme sonuçları, her yıl bir raporla kamuoyuna açıklanacaktır.
İncelemelerin, sürdürülebilirlik raporlamasına tabi olan işletmelerin denetimini üstlenen denetim kuruluşlarının ilk denetim sözleşmesi imza tarihinden itibaren asgari altı yılda bir yapılacağı düzenlenmiştir. Bu kapsamda izleyen incelemelerde süre, önceki incelemeye ilişkin Kurul kararını takip eden takvim yılından itibaren yeniden başlamaktadır.
Kanunda yer alan denetime ilişkin hükümlere ve KGK düzenlemelerine aykırı hareket ettikleri tespit edilenlere, aykırılıkların mahiyetine bağlı olarak Kurul kararıyla ikaz, uyarı, faaliyetin kısıtlanması, faaliyet izninin askıya alınması ve faaliyet izninin iptali yaptırımları uygulanacaktır.
Bu kapsamda KGK tarafından yapılan denetim veya incelemeler neticesinde, ilgililere savunma yapılması için on günden az olmamak üzere süre verilecektir. Gerekli değerlendirmeler yapılarak Kurulca alınmış olunan karar ilgililere tebliğ edilecektir. Söz konusu kararlar ilgilinin siciline işlenecek olup yargı yolu açık olmak üzere, Kurul kararları kesin nitelikte olup itiraz edilemez niteliktedir.
Geçici Hükümler
Yönetmelikte yer alan geçici hükümler ile sürdürülebilirlik denetiminin başlandığı ilk döneme yönelik istisnalar belirlenmiştir.
Bu kapsamda;
- 31 Aralık 2026 tarihine kadar, denetim kuruluşlarının yetkilendirilmesinde bu kuruluşların sürdürülebilirlik denetim rehberlerini oluşturmuş olması şartı aranmayacaktır. Bununla birlikte bu şartın 30 Haziran 2027 tarihine kadar sağlanması gerekmektedir.
- Keza sürdürülebilirlik alanında yetkilendirilmek isteyen bağımsız denetçilerden olmak için de 31 Aralık 2025 tarihine kadar, Yönetmelik’in 13’üncü maddesinde yer alan en az 8 ay süreyle uygulamalı mesleki eğitimi tamamlamış olma şartı aranmayacaktır.
- 31 Aralık 2028 tarihine kadar yapılacak olan sorumlu denetçi görevlendirmelerinde, en az üç yıl süreyle, sürdürülebilirlik alanında fiilen denetimlerde bulunmuş olunması şartı aranmayacaktır. Kurul’un, bu geçici maddede belirtilen süreleri üç yılı geçmemek üzere uzatmaya yetkili olduğu da belirtilmiştir.