FATF Genel Kurulu tarafından 2019 yılında Türkiye’nin terörizmin finansmanı (Counter Terrorist Financing (CTR)) ve kara paranın aklanmasına (Anti Money Laundering (AML)) karşı mücadele tavsiyeleri çerçevesinde yakın takibe alınması sonucu her yıl yayınlanan FATF 20 Temmuz 2023 Türkiye Raporu (Rapor) yayınlandı.
- GİRİŞ
Mali Eylem Görev Gücü (Financial Action Task Force (FATF)), suç gelirlerinin aklanması, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının finansmanının önlenmesi amacıyla uluslararası standartlar koyan OECD tarafından kurulan bir organizasyondur. Dünya genelinde 200’den fazla ülke FATF tavsiyelerine (FATF 40 Tavsiyesi) uyacağını taahhüt etmiştir.
FATF Genel Kurulu, 2019 Ekim ayında Türkiye’nin Karşılıklı Değerlendirme Raporu (Mutual Evaluation Report (MER)) sonuçlarına göre Türkiye’yi terörizmin finansmanı ve kara paranın aklanmasına karşı mücadele tavsiyeleri çerçevesinde riskli bulup yakın takibe (enhanced follow-up) almıştı. Bu çerçevede alınan tedbirler ve mücadele konusunda Türkiye hakkında her yıl İzleme Raporu (Follow-Up Report (FUR)) yayınlanmaktadır.
Türkiye’nin teknik uyumluluğunu içeren İzleme Raporlarının üçüncüsü olan işbu Rapor, Türkiye’nin teknik uyumluluk eksikliklerinin çoğunu gidermede kaydettiği ilerlemeyi analiz etmektedir. Ancak işbu rapor, Türkiye’nin etkinliğini artırmak için ne gibi ilerlemeler kaydettiğini ele almamaktadır.
Bilindiği üzere FATF’e üye ülke konumunda olan Türkiye’nin suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanın önlenmesi düzenlemelerinde ve bunların uygulanması konusunda FATF’in tavsiyelerini sağlayamamış ve bu sebeple 2021 yılında gri listeye alınmıştı. Ancak Rapora göre Türkiye, Tavsiye 8-12-15-22-26 ve 28 ile ilgili olarak MER’de tespit edilen teknik uygunluk eksikliklerinin giderilmesi konusunda ilerleme kaydetmiştir. Bu ilerleme nedeni ile de Türkiye FATF Tavsiyeleri kapsamında yeniden derecelendirilmiştir.
II- RAPOR’DA MEVCUT DEĞERLENDİRMELER
Türkiye, FATF tarafından yayımlanan Temmuz 2023 raporunda 40 tavsiyeden 14’ünde uyumlu (compliant -C), 25’inde büyük ölçüde uyumlu (largely compliant -LC), 1’inde kısmen uyumlu (partially compliant -PC) olarak değerlendirilmiştir. Şu anda uyumsuz (non-compliant -NC) olarak değerlendirilen hiçbir tavsiye bulunmamaktadır. Türkiye, bu ay içerisinde yapılacak olan FATF Genel Kurulu öncesinde, 2021 yılında dahil edildiği “Gri Liste “den çıkmaya yönelik çalışmalarını tam uyum kapsamında gerçekleştirme gayretindedir.
- Tavsiye 8
Raporda yapılan inceleme sonucu Kriter 8 uyarınca Türkiye’nin, ulusal mevzuatını revize ederek, Dernekler Yönetmeliğini güncelleyerek, Denetim Kılavuzunu ve Dernek Denetçileri Yönergesini revize ederek önceden belirtilen eksikliklerin çoğunu giderdiği belirtilmiştir.
Ancak Türkiye’nin, 2019 MER’de tespit edilen eksiklikleri giderirken, Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanunun (“7262 sayılı Kanun”) getirdiği bazı yeni hükümler, Türkiye’nin riskleri ve bağlamı göz önüne alındığında orantısız kabul edilmiştir. Hal böyleyken, Kriter 8 yalnızca Büyük Ölçüde Uyumlu (LC) olarak yeniden derecelendirilmiştir.
- Tavsiye 12
FATF, kamusal nüfuz sahibi kişiyi (PEP) “önemli bir kamu göreviyle görevlendirilen kişi” olarak tanımlamaktadır. FATF ve diğer uluslararası kuruluşlar tarafından yürütülen araştırmalar sonucu PEP’lerin sahip olduğu pozisyonların yolsuzluk, kara para aklama ve potansiyel olarak terörizm amacıyla kötüye kullanıma açık olduğunu tespit edilmiştir. Hal böyleyken siyasi nüfus sahibi kişiler suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanın önlenmesi kapsamında önem arz etmektedir.
Rapora göre, Türkiye özelinde PEP’lere ilişkin gerekliliklerin bulunmaması, hâlihazırda yabancı, yerli ve uluslararası kuruluşlardaki PEP’lere, onların aile üyelerine ve yakın çevrelerine özel atıflar getiren MASAK 21 Sayılı Genel Tebliği ile giderilmektedir.
MASAK 21 Sayılı Genel Tebliği uyarınca “kamusal nüfuz sahibi kişiler” hakkında sıkılaştırılmış tedbirler alınması ve uygulanması zorunluluğu getirilmiştir. Yabancı bir ülke tarafından seçilen veya atanan kamusal nüfuz sahibi kişilerle tesis edilen iş ilişkilerinde ve gerçekleştirilen işlemlerde yukarıda belirtilen yükümlülerce asgari olarak Tebliğ’de belirtilen tedbirlerin uygulanması gerekmektedir.
Söz konusu düzenleme ile Tavsiye 12, FATF Tavsiyelerine Uyumlu (C) olarak yeniden derecelendirilmiştir.
- Tavsiye 15
Kripto varlıklara ilişkin düzenlemeler FATF’in Öneri 15 başlığı altında yer alan “Yeni Teknolojiler” başlığı altında sıralanmaktadır. 2019 yılında Türkiye bu kategoriye yönelik FATF değerlendirmesinde büyük ölçüde uyumlu olarak sınıflanmasına karşın 2021’de büyük ölçüde uyumsuz olarak sınıflanmıştır. İşbu Rapor’da ise mevcut durum “kısmen uyumlu” olarak güncellenmiştir. Söz konusu güncelleme ile Rapor’da Türkiye’nin gelişim gösteremediği tek başlık Tavsiye 15 olmuştur.
Türkiye her ne kadar MASAK aracılığıyla kripto varlık servis sağlayıcıları MASAK yükümlüsü kılarak çeşitli mevzuatlara tabi tutsa da bu FATF tarafından yeterli görülmemiştir. Çünkü 15 numaralı tavsiye üye ülkelerden aşağıdaki hususları talep etmektedir:
Sanal varlıklardan kaynaklanan riskleri yönetmek ve azaltmak için ülkeler, sanal varlık hizmet sağlayıcılarının Suç Gelirlerini Aklama ve Terörün Finansmanının Önlenmesi amaçları doğrultusunda düzenlenmesini, lisanslanmasını veya kayıt altına alınmasını sağlamalı ve FATF Tavsiyeleri’nde belirtilen ilgili önlemlere uyum sağlamalarını izlemek ve güvence altına almak için etkili sistemlere tabi tutulmalarını sağlamalıdır.
Bu çerçevede Türkiye Sanal Varlık Servis Sağlayıcıların (VASP- Kripto paralar vb.) Kara Parayla Mücadele ve Terörün Finansmanını önlemeye yönelik tedbirleri almaları konusunda sıkı kurallara tabi olmamaları ve bunların lisanslama ile kayıtları konusundaki eksiklikler nedeniyle yalnızca “15. Yeni Teknolojilere Yönelik Tavsiye “de kısmen uyumlu (yetersiz) olarak değerlendirilmiştir.
- Sonuç
Türkiye, AML/CFT rejimini iyileştirme yönünde olumlu adımlar atmış ve Tavsiye 8-12-15-22-26 ve 28 ile ilgili olarak MER’de tespit edilen teknik uygunluk eksikliklerinin giderilmesi konusunda ilerleme kaydetmiştir.
Söz konusu ilerleme sonucu Türkiye işbu Rapor’da 6 Tavsiyede yeniden derecelendirilmiştir.
- Tavsiye 8, 22 ve 28, Kısmen Uyumlu’dan Büyük ölçüde Uyumlu’ya
- Tavsiye 12, Uyumsuz’dan Uyumlu’ya
- Tavsiye 15, Büyük ölçüde Uyumlu’dan Kısmen Uyumlu’ya
- Tavsiye 26, Kısmen Uyumlu’dan Uyumlu olarak yeniden derecelendirilmiştir.
Şu anda Gri Listede yer alan Türkiye’nin yalnızca bir adet PC olarak derecelendirilen Tavsiyesi kalmıştır. Bunun yanı sıra NC olarak derecelendirilen bir tavsiyesi mevcut değildir.
Türkiye’nin AML/CFT çerçevesine ilişkin 2019 değerlendirmesinden bu yana sunulan üç takip raporu ve ardından gelen yeniden derecelendirmeler, Türkiye’nin kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadeleye yönelik tedbirlerini güçlendirmek için kaydettiği ilerlemeyi vurgulamaktadır.