Avrupa Parlamentosu geçtiğimiz günlerde gerçekleşen oylamada AB Ormansızlaşma Düzenlemesi’nin (EUDR) uygulanmasının ertelenmesi ve bazı değişiklikler yapılmasına karar vermiştir.

Avrupa Parlamentosu’nun AB Ormansızlaşma Düzenlemesi’ni (EU Deforestation Regulation- “EUDR”) ertelemek ve değiştirmek adına yaptığı son oylama, AB’nin çevre politikasında önemli bir gelişmeyi temsil etmektedir. Başlangıçta, ormansızlaşma ve orman tahribatıyla bağlantılı ürünlerin AB pazarlarında ithalat ve ihracatının engellenmesi amacıyla tasarlanan EUDR, çeşitli paydaşlardan hem güçlü bir destek hem de önemli bir dirençle karşılaşmıştır.

Bilindiği üzere Avrupa Komisyonu tarafından 2021 yılında gündeme getirilen EUDR, palm yağı, sığır eti, kereste, kahve, kakao, kauçuk ve soya gibi temel emtiaların yanı sıra çikolata, lastik ve mobilya gibi türev ürünlerle uğraşan şirketler için katı uyumluluk gereklilikleri oluşturarak küresel ormansızlaşmayla mücadele etmeyi amaçlamaktadır. EUDR, şirketlerin durum tespiti yapmalarını, ürünleri menşeine kadar takip etmelerini ve üretim ülkesindeki yasalara uygunluğu sağlamalarını zorunlu kılmaktadır.

İlaveten, şirketler bu ürünlerin 2020’den sonra ormansızlaştırılmış arazilerde üretilmediğini kanıtlamak zorundadır.

Avrupa Parlamentosu Oylaması

Avrupa Parlamentosu kısa süre önce yaptığı oylamada EUDR’nin uygulanmasının bir yıl ertelenmesini onaylamış ve yönetmeliğe değişiklikler getirmiştir.

Öne çıkan düzenlemeler arasında, ihmal edilebilir düzeyde ormansızlaşma riski taşıdığı düşünülen ülkeler bakımından EUDR’nin katı gerekliliklerinin çoğundan muaf tutan bir “risksiz ülke” kategorisinin oluşturulması da yer almaktadır. Bu düzenleme, düşük riskli ülkeler için EUDR’nin katı gerekliliklerini hafifletmeyi hedeflerken, çevre gruplarının bazı endişelerini de beraberinde getirmiştir. Çevre grupları, bu tür muafiyetlerin yönetmelikte boşluklar yaratarak ormansızlaşma ile mücadeledeki etkinliği azaltabileceği uyarısında bulunmuştur.

Bununla birlikte, iki yıllık bir gecikme ve tacirler için muafiyetler gibi önerilen diğer değişiklikler reddedilmiştir. Gecikme, Avrupa Komisyonu’nun, AB içindeki ve dışındaki paydaşlar arasında hazırlık düzeylerinin eşit olmadığına dair tespitine dayandırılmaktadır.

  • EUDR mevzuatının uygulama süresinin 12 ay ertelenmesi için Komisyon tarafından sunulan teklif yasalaşma aşamasına gelmiş olup, bu doğrultuda mevzuatın uygulama tarihi büyük şirketler için 30 Aralık 2025, küçük ve mikro işletmeler için ise 30 Haziran 2026 olarak belirlenmiştir. Komisyon, yayımlanan uygulama kılavuzu ve Sıkça Sorulan Sorular (SSS) belgesindeki tarihleri yeni uygulama tarihi göz önünde bulundurarak güncelleyecektir.
  • EUDR mevzuatının ertelenmesi kapsamında, Komisyon, ülkelerin risk kategorilerine göre sınıflandırılmasına ilişkin sürecin en geç 30 Haziran 2025 tarihinde tamamlanacağına dair taahhüt vermiştir. İlk değerlendirmeye göre, ülkelerin büyük bir kısmının düşük risk sınıfında yer alacağı ve kaynakların özellikle yüksek risk sınıfındaki ülkelerdeki ormansızlaşma ile mücadeleye odaklanacağı vurgulanmıştır.
  • Ürün kapsamının genişletilmesi ve diğer ağaçlık alanların kapsama dahil edilmesi ile ilgili olarak AB içindeki ve üçüncü ülkelerdeki paydaşlarla istişare süreci başlatılmıştır. Etki değerlendirmesi sürecinde belirlenen paydaşların yanı sıra, sürece katkı sağlamak isteyen tüm paydaşların görüş bildirebileceği bir mekanizma üzerinde çalışılmaktadır. Komisyon, somut veri temelli görüşlerin son tarihe bakılmaksızın her an dikkate alınacağını belirtmiştir.
  • Ülke mevzuatına uygunluk sorusu üzerine, sadece EUDR kapsamındaki ürünlerin üretildiği yerle bağlantılı olarak uyum sağlanacağı ve tüm değer zincirini kapsamayacağı netleştirilmiştir. Örneğin, Sri Lanka’dan tedarik edilen kauçuğun, Türkiye’de üretilen lastikte uygunluk sağlanması için Sri Lanka’daki mevzuata uygun olarak üretilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

EUDR Bilgi Sistemi:

  • EUDR’a dair özen yükümlülüğü beyanına esas verilerin girileceği Elektronik Bilgi Sistemi, 2024/3084/AB sayılı Komisyon Uygulama Kararı ile 6 Aralık 2024 tarihli AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanmıştır. Sisteme dair tüm bilgilere ve bağlantılara aşağıdaki Komisyon sayfasından erişebilirsiniz: EUDR Bilgi Sistemi
  • Özen yükümlülüğü sorumluluğuna sahip operatörler, EUDR kapsamındaki ürünleri AB pazarına arz ederken, söz konusu bilgi sistemine veri girişi yapacaklardır. İhracatçılar, AB’deki ithalatçılarına veya belirlenen yetkili temsilcilerine bu verileri sağlamalıdır. AB dışında faaliyet gösteren operatörler için, veri sistemine giriş yalnızca Ekonomik Operatör Kayıt Tanımlama Sistemi (EORI) numarasına sahip olmaları durumunda mümkündür.
  • Sistemde girilen veriler, gümrük otoriteleri, ulusal yetkili otoriteler ve gerektiğinde Avrupa Komisyonu tarafından denetlenecektir.
  • Ulusal yetkili otoriteler, EUDR’a aykırı olabilecek ürün grupları ve menşe ülkeleri için yıllık risk sınıflandırması yaparak bu verileri sisteme işleyebilir. Bu veriler ışığında, özen yükümlülüğü beyanına bir risk sınıfı atanacak ve denetimler bu risk sınıfına göre gerçekleştirilecektir. Mevzuatın 16. Maddesi gereği, yetkili otoriteler, yıllık olarak düşük risk sınıfındaki operatörlerin en az %1’ini, standart risk sınıfındaki operatörlerin en az %3’ünü ve yüksek risk sınıfındaki operatörlerin en az %9’unu denetleyecektir.
  • Bilgi sistemindeki veriler, anonimleştirilmiş bir biçimde kamuoyuna sunulacaktır.