Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, sanayide çevresel sürdürülebilirliği teşvik etmek ve Avrupa Birliği mevzuatına uyum sağlamak amacıyla önemli bir adım atmıştır. 14 Ocak 2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği, sanayi sektöründe çevreye duyarlı uygulamaları yaygınlaştırmayı ve emisyonların azaltılmasını hedeflemektedir. Yönetmelik, Avrupa Birliği’nin ‘’Endüstriyel Emisyonlar Direktifi’’ dikkate alınarak hazırlanmış olup, sanayinin yeşil dönüşüm sürecine katkı sağlayacak kapsamlı düzenlemeler içermektedir.
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 14 Ocak 2025 Tarihli Resmi Gazete ile Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği (“Yönetmelik”) yayınlanmıştır. Yönetmelik için yürürlüğe giriş tarihi 01.12.2025 olarak belirlenmiştir.
Bu Yönetmelik, Endüstriyel Emisyonlara İlişkin 24/11/2010 tarihli ve 2010/75/AB sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır.
Söz konusu Yönetmelik kapsamında Sanayide Yeşil Dönüşüm (“SYD”) Belgesine ilişkin süreçler detaylı olarak düzenlenmiştir. Bu kapsamda Yönetmelik, sanayinin çevresel etkilerinin azaltılmasına yönelik önemli bir girişim olup endüstriyel emisyonların azaltılması ve çevresel sürdürülebilirliğin artırılması yönünde büyük bir ilerlemeyi ifade etmektedir.
Yönetmelik Kapsamı ve Amacı
Bu Yönetmeliğin amacı; çevrenin ve insan sağlığının bütüncül olarak korunması için sıfır kirlilik hedefleri doğrultusunda entegre kirlilik önleme ve kontrol yaklaşımıyla hava, su, toprak, gürültü ve koku kirliliğine neden olan sanayi kaynaklı emisyonları ve atık oluşumunu kaynağında önlemek ve azaltmak ile kaynakları verimli kullanmak için sanayide yeşil dönüşüme, döngüsel ekonomiye ve karbonsuzlaşmaya yönelik idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir.
Söz konusu Yönetmelik, EK-1 ve EK-2’de yer alan faaliyetlerin gerçekleştirildiği işletmeleri kapsamaktadır. Bunlar arasında enerji, metal üretimi, mineral endüstri, kimya endüstrisi, atık yönetimi gibi sektörler ve organik solvent kullanımına yönelik faaliyetler yer almaktadır.
Ancak milli güvenlik kapsamında görev ve yetkisi bulunan kurum ve kuruluşlar, araştırma ve geliştirme faaliyetleri, yeni ürün ve süreçlerin test edilmesi için kullanılan işletmeler veya işletme bölümleri bu Yönetmelik kapsamı dışında tutulmuştur.
SYD Belgelendirme Süreci
Düzenleme kapsamında SYD, çevresel etkiyi ve sürdürülebilirliği dikkate alan, yenilikçi ve en iyi çevresel uygulamalar ile enerji ve kaynak verimliliğini artıran, sürdürülebilir tüketim ve üretim modellerini benimseyen dönüşüm sürecini, SYD Belgesi ise kapsam dahilinde yer alan faaliyetlerin bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak işletildiğini gösteren belgeyi ifade etmektedir.
SYD belgesi, Bakanlıkça yapılan düzenlemelerde yer alan Mevcut En İyi Tekniklere (“MET”) uyum durumuna ve MET ile ilişkili emisyon seviyesinden (“MET-İES”) seçilecek emisyon sınır değerlerine (“ESD”) göre Bakanlıkça sınıflandırılacaktır. SYD belgesi tesisler için Bakanlıkça yapılan düzenlemelerde yer alan faaliyetle ilişkili MET’in uygulanmasına ve MET-İES’e uyum durumuna göre A (100 puan), B (90-99 puan), C (80-89 puan), D (70-79 puan), E (60-69 puan), F (50-59 puan) kategorilerine göre düzenlenecektir.
Bir işletmenin EK-1 kapsamında birden fazla faaliyeti bulunması halinde faaliyet kodu ile birlikte kategorisi belirtilerek işletme için tek bir SYD belgesi düzenlenecektir. Yönetmelik uyarınca tesisler en az D seviyesinde SYD belgesi alacak şekilde planlanır, tasarlanır, inşaasına başlanır. Gözden geçirme süreci sonucunda SYD belgesi kategorisinin D seviyesinin altına düşmesi halinde ise belge iptal edilir.
SYD belgesi başvurusu, EK-1’de yer alan tesislerin işletmecileri tarafından Bakanlığın sistemine elektronik ortamda yapılacaktır. İşletmeci EK-3’te belirtilen bilgi, belge ve raporlar ile elektronik ortamda Bakanlığa başvuruda bulunmalıdır. Elektronik ortamda sunulan başvuru dosyasının içeriği, Bakanlık tarafından otuz gün içinde değerlendirilecektir. Başvurunun EK-3’te belirtilen gereklilikleri karşılamaması durumunda eksik bilgilerin tamamlanması için Bakanlık tarafından işletmeciye en fazla altmış gün süre verilmesi söz konusudur.
Eksik bilgilerin düzeltilmemesi ve eksikliklerin belirtilen sürede giderilmemesi halinde ise SYD belgesi başvurusunun işletmeci tarafından geri çekildiğinin kabul edileceği düzenlenmiştir.
İşletmeci, başvurusu kabul edilen faaliyetler için Bakanlık tarafından görevlendirilen SYD başsorumlusu koordinasyonunda hazırlanan değerlendirme raporunu en geç bir yıl içerisinde elektronik ortamda Bakanlığa sunmalıdır.
Sunulan değerlendirme raporu Bakanlıkça altmış gün içerisinde incelenecek olup değerlendirme raporunun Bakanlıkça uygun bulunmaması halinde, işletmeciye en fazla altı ay süre verilecektir. Verilen süre içerisinde uygunsuzluğun giderilmemesi halinde ise başvurunun geri çekildiği kabul edilecektir.
Değerlendirme raporunun Bakanlıkça uygun bulunmasının ardından A kategorisi belge başvurularında ve/veya işletmecinin talebi üzerine kırk beş gün içerisinde uygunluk incelemesi yapılarak hazırlanan uygunluk raporu e-SYD sistemine yüklenecektir. A kategorisi dışındaki belge başvurularında; tesisler için il müdürlüğü tarafından yerinde tespit raporu hazırlanarak e-SYD sistemine kırk beş gün içerisinde yüklenecektir.
Sürecin olumlu tamamlanmasının ardından işletmeciye gözden geçirme sürecine tabi olmak, bu Yönetmelik hükümleri ile diğer mevzuatlara uygun çalışmak ve EK-5’te yer alan belge şartlarını sağlamak koşulu ile Bakanlık tarafından elektronik ortamda SYD belgesi düzenlenecektir.
Bu kapsamda Bakanlık, SYD belgesi olan ve faaliyette bulunan işletmelerin belge şartlarını, belge düzenleme tarihinden itibaren her beş yılda bir gözden geçirme ve gerekli olduğu durumlarda belge şartlarını güncelleme hakkını haizdir.
EK-6’da yer alan SYD belgesi gözden geçirme raporu formatına göre hazırlanan raporun Bakanlıkça uygun bulunması halinde işletmeye gözden geçirme sürecinin olumlu olduğu bildirileceği ve işletmenin EK-5’te yer alan SYD belgesi şartlarını sağlamak koşulu ile faaliyetine devam edebileceği belirtilmektedir. İşletmede belge şartlarına uygunsuzluk tespit edilmesi halinde ise işletmeciye uygunluğu sağlaması için en fazla altı ay süre verilecektir.
SYD belgesi şartlarının kaybedilmesi durumunda işletmeci, Bakanlığı derhal bilgilendirmekle ve Bakanlıkça verilecek süre içerisinde belge şartları ile uygunluğun tekrar sağlanması için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Bu esnada SYD belgelendirme koşullarına uyum sağlanana kadar belge askıya alınması söz konusudur. Verilen sürenin sonunda uygunsuzluğun devam etmesi durumunda belge iptal edilecektir.
Uygulama Takvimi
Yönetmeliğin geçiş dönemine ilişkin düzenlemeleri uyarınca işbu Yönetmelik’in yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan veya çevresel etki değerlendirmesi mevzuatına göre başvurusu bulunan SYD belgesi alacak tesislerin işletmecileri, çevre izin ve lisans belgesinin düzenlenmesini takiben en geç doksan gün içerisinde bu Yönetmelik kapsamında istenen bilgi ve belgeleri Bakanlığa ibraz etmekle yükümlüdür.
Keza bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan veya çevresel etki değerlendirmesi mevzuatına göre başvurusu bulunan tesisler 31/12/2028 tarihine kadar en az F seviyesinde, 31/12/2030 tarihine kadar ise en az D seviyesinde SYD belgesi almakla yükümlüdür.
Geçici madde 2 kapsamında 1/12/2030 tarihine kadar SYD sorumlusu ve başsorumlusu olarak görev yapmak üzere Bakanlıkça sorumlu havuzu oluşturulacak ve ilan edilerek görevlendirmeler Bakanlık tarafından yapılacaktır.
Sanayinin çevresel performansını iyileştirmeyi hedefleyen bu düzenleme, karbon nötrlüğü ve sıfır kirlilik hedeflerine ulaşma sürecini hızlandırmaktadır. AB Endüstriyel Emisyonlar Direktifi ile uyumlu olarak hazırlanan Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği ise yeşil finansmana erişimi kolaylaştırırken, ihracatta rekabet avantajı sunmaktadır.