Avrupa Birliği (“AB”) Komisyonu, 25 Eylül 2023 tarihinde mikroplastik kirliliğiyle mücadeleyi amaçlayan, aralarında kozmetik, deterjan ve oyuncakların da bulunduğu mikroplastiklerin eklendiği geniş bir ürün serisinin satışının yasaklanması da dahil olmak üzere bir dizi önlemin kabul edildiğini duyurmuştur.
Mikroplastikler birçok alanda doku sağlayıcı madde olarak kullanılmaları nedeniyle birçok ürüne eklenmektedir. Ancak bu maddeler deniz, tatlı su ve karasal ortamlara karışır, ekosistemleri kirletmekte besin zincirlerine zarar vermekte ve insanlar ve hayvanlar üzerinde olumsuz sağlık etkilerine yol açmaktadır.
Komisyon, Avrupa Yeşil Mutabakatı ve yeni Döngüsel Ekonomi Eylem Planı’nda (Circular Economy Action Plan) belirtildiği gibi mikroplastik kirliliğiyle mücadele etmeyi hedeflemekte olup Avrupa Komisyonu, Sıfır Kirlilik Eylem Planı’nda (Zero Pollution Action Plan) mikroplastik kirliliğini 2030 yılına kadar %30 oranında azaltma hedefini benimsemiştir.
Bu çabaların bir parçası olarak Avrupa Komisyonu, farklı kaynaklardan gelen mikroplastik kirliliğini azaltmayı amaçlamaktadır. Bu yönde plastik atık ve çöp, kasıtsız salınımlar (örneğin plastik pelet kaybı, lastiklerin bozulması veya giysilerden salınması) ve ayrıca ürünlerde kasıtlı kullanımlar da dahil olmak üzere farklı kaynakları takip etmektedir.
Avrupa Komisyonu, mikroplastik kirliliğiyle mücadele etmek için Avrupa Kimyasallar Ajansı’ndan (European Chemicals Agency- “ECHA”) ürünlere kasıtlı olarak eklenen mikroplastiklerin oluşturduğu riski ve AB düzeyinde daha fazla düzenleyici eylemin gerekli olup olmadığını değerlendirmesini talep etmiştir. ECHA, belirli ürünlere kasıtlı olarak eklenen mikroplastiklerin kontrolsüz bir şekilde çevreye salındığı sonucuna varmış olup akabinde bunların kısıtlanması önerilmiştir.
Avrupa Komisyonu, ECHA tarafından sağlanan bilimsel kanıtlara dayanarak, Avrupa Komisyonu, AB kimyasal mevzuatı “REACH” kapsamında ürünlere kasıtlı olarak eklenen mikroplastikleri kısıtlayan tedbirleri benimseyerek çevreyi korumak için önemli bir adım daha atmıştır.
Yeni kurallar, yaklaşık yarım milyon ton mikroplastiğin çevreye salınmasını önleyecek olup Mikroplastiklerin ve kullanıldığında bu mikroplastikleri açığa çıkaran ürünlerin satışını yasaklanacaktır. Usulüne uygun olarak gerekçelendirildiği takdirde, etkilenen tarafların yeni kurallara uyum sağlaması için istisnalar ve geçiş dönemleri geçerli olacaktır.
Kabul edilen kısıtlama, mikroplastiklerin geniş bir şekilde tanımlamakta olup; organik, çözünmeyen ve bozulmaya dirençli, beş milimetrenin altındaki tüm sentetik polimer parçacıklarını kapsamaktadır. Amaç, mümkün olduğu kadar çok üründen kaynaklanan kasıtlı mikroplastik emisyonlarını azaltmaktır.
Kısıtlama kapsamındaki yaygın ürünlere bazı örnekler şunlardır:
- Mikroplastiklerin en büyük kaynağı olan yapay spor yüzeylerinde kullanılan granüler dolgu malzemesi;
- Mikroplastiklerin pul pul dökülme (mikro boncuklar) veya belirli bir doku, koku veya renk elde etmek gibi birden fazla amaç için kullanıldığı kozmetik ürünler;
- Deterjanlar, yumuşatıcılar, simler, gübreler, bitki koruma ürünleri, oyuncaklar, ilaçlar ve tıbbi cihazlar.
Endüstriyel tesislerde kullanılan veya kullanım sırasında mikroplastik salmayan ürünler satış yasağının dışında tutulmaktadır. Bu ürünler satılmaya devam edebilecek olsa da yeni önlemler, üreticilerin tahmini mikroplastik emisyonlarını yıllık olarak raporlamasını ve ürün kullanımı ve imhası sırasında mikroplastik emisyonlarının önlenmesine ilişkin talimatlar vermesini gerektirecektir.
İlk tedbirler, kısıtlamanın 20 gün içinde yürürlüğe girmesiyle birlikte uygulanmaya başlayacak olup diğer durumlarda, etkilenen paydaşlara alternatifleri geliştirmeleri ve bunlara geçmeleri için zaman tanımak amacıyla satış yasağı daha uzun bir süre sonra uygulanacaktır.