AB’nin Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti ve 2019/1937 Yönergesinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönerge Teklifi (“Teklif”) 23.02.2022 tarihinde yayınlandı. Uzun zamandır beklenen bu Teklif kapsamında şirketlerin kendi faaliyetlerinde olumsuz insan hakları ve çevresel etkilerden kaynaklanan dış zararları tespit etmek, önlemek, azaltmak ve iyileştirmek için gerekli özeni göstermelerini gerektirecektir.
2. Genel
A. Hangi Şirketler Yükümlülüklere Tabiidir?
Teklif kapsamında yer alan yükümlülükler aşağıda yer alan AB üyesi olan şirketler için geçerli olacaktır:
Grup 1: Ortalama olarak 500’den fazla çalışanı olan ve son mali yılda dünya çapında 150 milyon Euro’yu aşan net cirosu olan tüm AB limited şirketleri.
Grup 2: 250’den fazla çalışanı olan ve son mali yılda dünya çapında 40 milyon Euro’yu aşan net cirosu olan diğer AB limited şirketleri ve bu net cironun en az %50’sinin aşağıdaki yüksek seviyelerden bir veya daha fazlasında oluşturulmuş olması şartıyla -etki sektörleri:
i. Tekstil, deri ve ilgili ürünlerin imalatı (ayakkabı dahil) ve tekstil, giyim ve ayakkabı toptan ticareti;
ii. Tarım, ormancılık, balıkçılık (su ürünleri yetiştiriciliği dahil), gıda ürünlerinin imalatı ve tarımsal hammaddelerin, canlı hayvanların, odun, yiyecek ve içeceklerin toptan ticareti;
iii. Madenlerin nereden çıkarıldığına bakılmaksızın ana metal ürünleri, diğer metalik olmayan mineral ürünler ve fabrikasyon metal ürünlerin imalatı (makine ve teçhizat hariç) ve temel ve ara maden ürünlerinin toptan ticareti.
Teklif’e göre Grup 2’ye giren AB şirketleri için kurallar Grup 1’e göre iki yıl sonra uygulanmaya başlanacaktır.
Aşağıdaki koşullardan herhangi birini yerine getiren AB üyesi olmayan şirketler:
Grup 1: Son mali yıldan önceki mali yılda AB’de 150 milyon Euro’yu aşan net ciro; veya
Grup 2: Dünya çapındaki net cironun en az %50’sinin bir veya daha fazlasında oluşturulmuş olması şartıyla, geçen mali yıldan önceki mali yılda AB’de 40 milyon Euro’yu aşan, ancak 150 milyon Euro’yu aşmayan net cirosu olan yukarıda Grup 2 altında listelenen sektörler.
Teklif kapsamına giren AB üyesi olmayan şirketler, faaliyet gösterdikleri AB Üye Devletleri’nden birinde yerleşik veya ülkelerinde yerleşik bir yetkili temsilci tayin etmesi gerekmektedir. Yetkili temsilcinin ayrıntıları, ilgili AB Üye Devleti’ndeki denetim makamına bildirilmelidir. Her şirket yetkili temsilcisine, Teklif’i iç hukuka aktaran ulusal hükümlere uyum ve bunların uygulanması için gerekli tüm konularda denetim makamlarından bildirimler alma ve denetim makamlarıyla iş birliği yapma konusunda ayrıca yetki vermelidir.
Teklif, KOBİ’leri uygulama kapsamı dışında tutarken, 14. maddesi kapsam içi şirketlerin değer zincirlerinde yer alan KOBİ’lere uygulanan önlemleri içermektedir.
B. Kapsam İçi Şirketlerin Önerilen Teklif Kapsamındaki Durum Tespiti Yükümlülükleri Nelerdir?
Teklif kapsamında şirketlerin yükümlülükleri aşağıda yer almaktadır:
i. Durum tespitinin şirket politikalarına entegre edilmesi,
ii. Mevcut veya potansiyel olumsuz insan hakları ve çevresel etkilerin belirlenmesi,
iii. Potansiyel ve fiili olumsuz insan hakları ve çevresel etkilerin önlenmesi, hafifletilmesi ve iyileştirilmesi,
iv. Şikayet prosedürlerinin oluşturulması ve sürdürülmesi,
v. Şirketin durum tespiti politikalarının ve önlemlerinin etkinliğini izlemek,
vi. Durum tespiti konusunda kamuya açık iletişim,
C. Hangi Makamlar Denetleyecektir?
Teklif kapsamında AB Üye Devletleri’nin, uygulamayı denetlemek ve aktarma işleminin etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak için bir veya daha fazla ulusal idari makam atamasını gerektirmektedir.
Yetkili denetim makamı, şirketin kayıtlı ofisinin bulunduğu (AB’de kurulmuş kapsam dahilindeki şirketler için), şirketin bir şubesinin bulunduğu (AB kapsamı dışındaki şirketler için) veya şirketin net cirosunun çoğunu geçen mali yıldan önceki mali yılda AB’de elde ettiği (AB kapsamında olmayan şirketin AB’de şubesi olmadığı veya birkaç AB Üye Devleti’nde şubesi olduğu zaman) yerde bulunmalıdır.
Teklif, AB Üye Devletleri’nin, denetim makamlarının, Teklif’te belirtilen yükümlülüklere uyumla ilgili bilgi talep etme ve soruşturma yürütme yetkisine sahip olmasını sağlamasını gerektirmektedir.
D. Teklif Kapsamında Yaptırımlar Nelerdir?
Teklif kapsamında yükümlülüklere uyulmaması halinde idari ve hukuki sorumluluk ortaya çıkmaktadır.
Uyumsuzluk durumunda denetim makamları, para cezaları ve uyum emirleri dahil olmak üzere etkili, orantılı ve caydırıcı yaptırımlar uygulamalıdır. Bunu yaparken, denetim makamları, olumsuz etkileri önlemek ve sona erdirmek için şirketin sipariş edilen herhangi bir iyileştirici eyleme, yapılan yatırımlara ve diğer kuruluşlarla iş birliğine uyma çabalarını dikkate almalıdır.
Teklif ayrıca AB Üye Devletleri’nin, kamu desteği için başvuran şirketlerine yükümlülüklere uymadıkları için cezalandırılmamalarının sağlamasını da içermektedir.
AB Üye Devletleri, yükümlülüklere uyulmaması nedeniyle mağdur olanların uygun durum tespiti önlemleriyle önlenebilecek veya azaltılabilecek zararlar için tazminat almak için yasal yollara başvurabileceğini de belirtmektedir.
Teklif ayrıca ana şirketin hukuki sorumluluğunun, bağlı kuruluşlarının veya değer zincirindeki herhangi bir doğrudan veya dolaylı iş ortağının hukuki sorumluluğuna halel getirmemesi gerektiğini de belirtmektedir.
E. Avrupa Yeşil Mutabakatı ile Etkileşimler Nelerdir?
Teklif, Komisyon’un kurumsal iş ve finansmanı sürdürülebilirliğe ve Paris Anlaşması’nın hedeflerine yeniden yönlendirmek için önemli bir rol oynayacaktır.
Teklif, Avrupa Yeşil Mutabakatı ile mali açıdan da bağlantılı olacaktır. İlk olarak Komisyon Teklif’in 2021’de yürürlüğe giren ve finansal piyasa katılımcıları ile finansal danışmanlar için geçerli olan Sürdürülebilir Finans Açıklama Yönetmeliği’nin temelini oluşturacağını belirtiyor. Benzer şekilde Teklif’in, AB’nin sürdürülebilir faaliyetler sınıflandırma sistemi olan Taksonomi Tüzüğü’nü tamamlayacağı belirtilmektedir.
3. Sonuç
Bu Teklif ile yalnızca Avrupa Yeşil Mutabakatı’na katkıda bulunmak değil, aynı zamanda iş dünyası içinde eşit bir alan oluşturmak ve yatırımcılara daha iyi şeffaflık sunulması amaçlanmaktadır.